بیان رخداد:

نخست وزیر پاکستان در روزهای ۲۰ الی ۲۱ ماه می(۳۰ و ۳۱ اردیبهشت ماه) سال جاری میلادی به «عشق‌آباد» و «بیشکک» پایتخت کشورهای ترکمنستان و قرقیزستان سفر کرد.ملاقات با روسای جمهور ترکمنستان و قرقیزستان و بررسی مسائل روابط و همکاری‏‌های دوجانبه و منطقه‌ای بخصوص پیگیری و چگونگی اجرای طرح‌های خط لوله گاز «تاپی» و «کاسا ۱۰۰۰» از مهمترین اهداف سفر منطقه‌ای نخست وزیر پاکستان به کشورهای مذکور آسیای مرکزی ‏است.در این بین در این نوشتار به بررسی اهداف چند بعدی پاكستان به دو كشور مهم تركمنستان و قرقیزستان می پردازیم:

تحلیل رخداد:

روابط نوین سیاسی پاكستان با کشورهای آسیای مرکزی (تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان) به سال‌های دهه ۱۹۹۰ که این کشورها استقلال خود را از شوروی به دست آوردند برمی‌گردد. در این میان، طی یک دهه اخیر حضور پاكستان در کشورهای آسیای مرکزی چشمگیرتر به نظر می‌رسد.

اهداف ژئوپلیتیک و سیاسی پاكستان:

رقابت با هند: از یك سو هند به عنوان یکی از مهمترین قدرت‌های نوپدید در عرصه روابط بین الملل، در تلاش است تا با یافتن جای پایی برای خود در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی در سطوح جهانی و منطقه‌ای، نه تنها به کسب، حفظ و افزایش قدرت و منافع ملی خود بپردازد، بلکه از این رهگذر می‌تواند به تامین امنیت ملی و افزایش جایگاه خود در میان دیگر کشورها نیز کمک نماید. بنابراین پاكستان به دنبال آن است تا در برابر دشمن دیرین و رقیب دیرپای خود – یعنی هند– جایگاهی درخور برای خویش در این منطقه فراهم آورد. در واقع هر چند هند سودای ابرقدرتی نداشته باشد اما خواهان سهم بیشتری در معادلات سیاسی و اقتصادی بین‌الملل و همچنین آسیای میانه است و در این راه کوشیده است تا اهداف راهبردی کوتاه مدت و بلند مدتی را پیگیری کند . لذا اسلام آباد تلاش میكند  از غافله رقابت با رقبایی مانند هند نیز عقب نماند. علاوه بر این افزایش روابط نظامی‌و امنیتی هند با کشورهای آسیای مرکزی و توجه این کشور به بالا بردن زمینه‌های حضور نظامی‌و امنیتی خود در کشورهایی همچون تاجیکستان موجب توجه بیشتر پاكستان به منطقه  شده است. در این راستا هند کوشیده است تا با تقویت حضور خود و گسترش مناسبات با كشورهای منطقه و حتی حضور نظامی در آنها ( که تامرزهای هند فاصله چندانی نیز ندارند )هم حضور نظامی امنیتی نظامی خود را در منطقه گسترش دهد و هم به نوعی  نوعی تقابل را در مقابل سیاست های منطقه ای پاکستان در آسیای میانه در منطقه داشته باشد .بنابراین پاكستان بیشتر از هر زمانی به گسترش نفوذ سیاسی، اقتصادی و امنیتی هند در آسیای مركزی حساس شده است. در این بین حضور مناسب چین در منطقه و همكاری با این كشور میتواندبه پاكستان در حضور بیشتر در تركمنستان و قرقیزستان كمك كند تا در آینده نزدیک حضور بیشتری در ابعاد سیاسی اقتصادی و امنیتی منطقه داشته باشد.

همكاری های امنیتی و سیاسی با كشورهای تركمنستان و قرقیزستان: از نگاه  بسیاری نگرانی روز افزون کشورهای آسیای‌مرکزی جدا از بحث مبارزه با شبکه مواد مخدر، عمدتا ناشی از نفوذ داعش و گروه های هوادار آنها در منطقه به عنوان یک حمله نرم افزاری و امنیتی از جانب پاکستان و عربستان و یا  جنبش های فعال پاكستانی در مناطق شمالی این كشور است . در این بین پاكستان تلاش میكند تا با به نوعی با  امتیازهای گوناگونی در جهت سركوب  جنبش های مخالف این كشورها در مناطق قبایلی پاكستان عملا مانع از صدور تهدیدات  تندروهای اسلامی چون جنبش اسلامی ازبكستان به  تركمنستان و قرقیزستان  گردد. از نگاه اسلام آباد پاکستان دارای منابع عظیم انسانی، و تجربه منحصربه‌فرد در زمینه مبارزه با تروریسم بین‌المللی و افراط‌گرایی مذهبی است و اسلام‌آباد می‌تواند یک شریک مهم برای قرقیزستان و تركمنستان باشد. گذشته از این پاكستان نگاه  بسیار جدی تری به تركمنستان دارد و از سیاست بیطرفی ترکمنستان کاملا استقبال و حمایت می‌‏کند و عشق‏‌آباد را به عنوان شریک مطمئن خود می‌شناسد. چنانچه پاکستان همواره از ابتکارات دولت ترکمنستان در سازمان ملل در زمینه طرح‌‏های انرژی و توسعه پایدار و حمل و نقل و ترانزیت کالا پشتیبانی می‏‌کند.

اهداف اقتصادی پاكستان:

همكاری های تجاری: روابط اقتصادی پاكستان با دو كشور قرقیزستان و تركمنستان  در مقایسه با رقیبان منطقه ای بسیار كم است. در این راستا لزوم افزایش همکاری‌های اقتصادی فیمابین و اقدامات مشترک در منطقه احساس میشود. از نگاه اسلام آباد پاکستان دارای منابع عظیم انسانی، دسترسی به آب‌های آزاد و بندر گوادر است و اسلام‌آباد می‌تواند یک شریک مهم برای اقتصاد قرقیزستان و تركمنستان باشد. . در همین راستا پاكستان تلاش میكند تا نیاز به اتصال کریدور اقتصادی- حمل‌نقلی با هدف دسترسی قرقیزستان و تركمنستان  به بنادر پاکستان وجود داشته و در توسعه روابط تجاری و اقتصادی نقش مهمی ایفا كند. در همین بین گسترش مسیرهای هوایی و زمینی با کشورهای آسیای مرکزی موجب افزایش حجم تجارت بین این کشورها و پاکستان خواهد شد. در بعد دیگری پاكستان تلاش میكند تا در رقابت با ایران و هند  و تلاش برای افزایش نقش بندر چابهار در منطقه از  بندر گوادر به عنوان  مهمترین بندر برای ترانزیت كالا به منطقه بهره برد. در این بین در حالی كه روسیه، ایران و هند کریدور شمال- جنوب را برای گسترش روابط اقتصادی میان سه کشور و گسترش همکاری‌های خود با کشورهای آسیای مرکزی و پیوند دهنده میان آسیای مرکزی و جنوب آسیا مد نظر دارند. افزایش حضور اقتصادی چین در کشورهای آسیای مرکزی در سال‌های گذشته سبب شده است که سیاستمداران پاكستانی بر آن شوند که با همراهی با پكن، زمینه افزایش حضور اقتصادی و سیاسی خود در این منطقه را فراهم آورد.

 انرژی برق و گاز:     دغدغه تامین امنیت انرژی برای اقتصاد پاكستان که با رشدی چشمگیر به جلو می‌رود، از اهمیتی ویژه برخوردار است. بنابراین پاكستانی‌ها در روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی مباحث مربوط به امنیت انتقال انرژی از این منطقه به بازارهای مصرف خود و هند را نیز دنبال کرده‌اند. در این بین خط لوله گاز «تاپی» یک طرح بسیار مهم و آینده‌‏دار در حوزه روابط تركمنستان و پاكستان بوده است. بنابراین ترکمنستان می‌تواند نقش مهمی در برآورده کردن نیازهای انرژی پاکستان ایفا کند و احداث خط لوله گاز تاپی از اهمیت زیادی برای اسلام‌آباد برخوردار است. چرا كه جدا از تامین گاز خود میتواند از آن ترانزیت هم دریافت كند. در بعد دیگری  پاكستان سالها است كه با كمبود انرژی برق روبرو هستند و این امر در فصل  تابستان نمود بیشتری می یابد. لذا پروژه کاسا ۱۰۰۰ و دریافت برق ارزان از تاجیكستان و قرقیزستان به نوعی می تواند به تامین رشد اقتصادی مداوم و صلح و ثبات کامل در کشور كمك كند. طرح «کاسا ۱۰۰۰» که طرح انتقال برق از آسیای مرکزی به جنوب آسیاست، خرید و فروش برق را میان این کشورها و همسایگان آنها گسترش خواهد داد. این پروژه از سال ۲۰۰۷ مورد توجه قرار گرفته است و شامل ساخت خطوط انتقال برق از قرقیزستان و تاجیکستان به پاکستان از راه افغانستان است و قرار است اجرای  پروژه در سال ۲۰۱۷ تکمیل  شود.  تحقق این پرو‍‍ژه را با وجود مشکلات خاص کشورهای منطقه دست نیافتنی نیست اما تامین اعتبار هنگفت این طرح یکی از مهمترین مشکلات آن محسوب می‌شود. در چارچوب این پروژه، قرقیزستان و تاجیکستان متعهد می‌شوند ۱۰۰۰ مگاوات برق به پاکستان و ۳۰۰ مگاوات به افغانستان در مدت ۱۵ سال صادر کنند. این طرح عملا میتواند نقش عمده ای در پر كردن كمبودهای برق در پاكستان باشد.