بخش سوم

  سهم مارکس در اقتصاد خیلی بزرگ است.  در آن وقتی که بصورت نسبی تعداد تحصیل کرده ها و حتی باسوادان در اروپا محدود بود،  مارکس شخص تحصیل کرده، وسیعا درگیر دانش و از خردمندان اروپای زمان خود بود. او رسماً به تحصیل فلسفه پرداخته کارش را به حیث استاد فلسفه آغاز نمود که بعداً علاقه اش به جهان ماحول، او را به سرعت به طرفی برد تا کسی شود که امروز ما اکونومیست ( اقتصاد دان. مترجم ) می خوانیم.

 در اینجا ما؛ قبل از آنکه به توضح و مستند سازی مجذوب کننده مارکس بپردازیم؛ یافته اصلی مطالعات اقتصادی او را ارائه میکنیم. از یادداشت های سابقه تا امروز میدانیم که انسانها در هر جامعه بشری  چیزی را تولید و توزیع میکنند که مارکس آنرا "مازاد" میخواند.

 باید توضیح نمائیم که مقصد مارکس از مازاد چه میباشد؟

  مارکس میگوید که در جوامع بشری کار باعث شد تا انسانها جان به سلامت ببرند. آنها طبیعت را طبق ضرورت خویش تغییر دادند. از پشم لباس ساختند تا گرم باشند، از درختان سرپناه ساختند تا از باد و باران در امان باشند وغیره. انسانها در کار از دماغ و عضلات شان استفاده نمودند تا مواد مفید و قابل مصرف را که جوامع بشری وابسته به آن است تولید نمایند.

 اما همه انسانها کار نمی کنند. همه از دماغ وعضلات خود کار نمی گیرند تا طبیعت را تغییر دهند. همیشه گروه های خورد و بزرگ جامعه انسانی وجود دارد که کار نمیکنند. آنها در صورتی زنده میمانند که عده ای از اعضای دیگر جامعه کار کنند و بیشتر از مصرف خود؛ تولید نمایند.

 مقصد مارکس از "مازاد" فرآورده ایست که کارگران بیشتر از مصرف شان تولید میکنند. توزیع مازاد به اشخاص دیگر به جز از کارگرانی که آن را تولید نموده اند باعث میشود تا آن اشخاص در جامعه زنده بمانند. نوزادان مثالی از آنهایی اند که نمی توانند دماغ و عضلات خود را جهت دگرگونی طبیعت به کار ببرند؛ زیرا هنوز نمی توانند که ایستاده شوند. یک تعداد از اعضای جامعه باید به تولید مازاد بپردازند تا نوزادان از حساب "مازاد" شان زندگی کنند.

  تولید کنندگان مازاد که مارکس دقیقاً آنها را کارکنان ایجاد گر میخواند در اکثر جوامع به تولید و توزیع مازاد نه تنها برای نوزادان می پردازند، بلکه اطفال، مریضان و سالمندان و همچنان آنهایی که میتوانند  اما نمیخواهند مازاد تولید کنند نیز از جمله گیرند گان مازاد می باشند. مازادی که توسط یک تعداد از اعضای جامعه انسانی تولید میگردد حیات کسانی را که اخذ کننده مازاد اند تامین مینماید.

 ما با آوردن یک مثال توضیحی از جامعه بردگی آغاز میکنیم.

 وقتی یک برده بالای مزرعه بردگی کار مینماید هر چیزی را که تولید میکند فوری و اتوماتیک به برده دار تعلق میگیرد. معمولا برده دار بخشی از فرآورده برده را به شکل (غذا، لباس و سرپناه) پس برایش میدهد تا برده بتواند فردا باز؛ کار نماید. برده دار بخش دیگر فرآورد برده را برای احیای دوباره ادوات، سامان الات و مواد مورد استعمال برده به کار می برد. باقی مانده آنچه برده تولید مینماید "مازاد" برده است که مانند هر بخشی از فرآورد برده به برده دار تعلق میگیرد.

 برده دار این مازاد را نه تنها به مصرف شخصی خود میرساند، بلکه  نوکران، محافظین و اشخاص دیگر را که تشخیص میدهد، فعالیت شان برایش ضروری میباشد،  نیز تمویل می نماید. برده دار بخشی از مازاد برده را صرف فعالیت هایی مینماید که بتواند ذریعه آن نظام تحت نظارتش را حفظ نموده، بسط و توسعه بدهد. به طور مثال:  برده دار شاید بخشی از مازاد برده ها را برای گروه هایی بدهد که برده های فراری را دستگیر کرده برگشت میدهند.

 اینها و سایر کسانی که از حساب بخشی از مازاد برده ها که توسط برده دار برای شان توزیع میگردد زندگی می کنند، در کار شان (برای خدمت برده دار) از دماغ  و عضلات خویش استفاده می کنند؛ اما مازاد تولید نمی کنند؛ از این سبب مارکس آنها را کارکنان غیرمولد میخواند.

 همیشه وقتیکه مارکس به مثابه  منتقد اجتماعی و نظریه پرداز میخواهد فرق بین کارگران مولد وغیر مولد را برجسته بسازد، متوجه میگردد که تفاوت بین گروپ ها پیآمد مختلف و مهمی برای هر دو گروپ و گرایش مختلف شان با نظام موجود و پروژه های فراتر از نظام دارد.

  به همینطور مارکس تفاوت ها و وجوه مشترک کارگران مولد و غیر مولد را برجسته میسازد. بطور مثال- وجه مشترکِ آنکه همه برده هستند؛ یک موضوع مهم برای هر پروژه سیاسی متحد کننده برده ها به یک نیروی قوی اجتماعی است؛ اما این وجه نمی تواند اختلافات شان را کتمان نماید.

   برده دار از حساب "مازاد" زندگی میکند او نه در مزرعه پنبه کار میکند، نه  میوه جات، سبزیجات، مسکه و پنیر و گوشت تولید مینماید. همه این کار ها را برده های مولد انجام میدهند. آنها بیشتر از حد ضرورت شخصی شان غذا، پنبه و لباس و هر نوع کالای دیگر تولید می کنند. واین "بیشتر" به شکل کالا؛ و اگر فروخته شود؛ به شکل پول به برده دار تحویل داده میشود. برده دار عاید را طوری به کار می برد تا این نوع جامعه را محافظه کند و تداوم بخشد.  برده دار از حساب مازاد برده قوی شده در راس قرار می گیرد.

 عین منطق فوق در تحلیل مارکس از فیودالیزم نیز صدق می نماید. در فیودالیزم کارکنان مولد دهقانان اند و مازادی را که تولید میکنند تحویل زمیندار میگردد. در اروپا مازاد فیودالی را اجاره میگفتند. زمیندار با اجاره ایکه از دهقانان تحت استثمار شان بدست میآوردند زندگی می کردند. آنها اکثرا از اجاره جهت نگهداری نوکران شان به مثابه کارگران غیرمولد فیودالیزم نیز استفاده می کردند.

 اکنون در مورد نکته اصلی مارکس:  همان بهره برداری اساسی نظام اقتصادی بردگی و فیودالی را میتوان در سرمایه داری هم مشاهده نمود؛ منتها در سرمایه داری آنرا تحت تشریفات رسمی نظام کارفرما و کارگر پنهان نموده اند. در جلد اول کتاب سرمایه،  مارکس این پنهانکاری را شگافته است تا نشان دهد که چطور رابطه بین کارفرما و کارگر شامل بخش ویژه سرمایه داری در تولید و توزیع مازاد است.

 تصور نمائید که شما در تجسس یک کار هستید و با یک کارفرما که موسسه زینه سازی دارد در مذاکره می باشید.  بعد از مرور بالای جزئیات کار به موضوع دستمزد رسیده موافقه می کنید تا از روز دوشنبه تا جمعه از ساعت 9 الی 5 در بدل دستمزد فی ساعت 20 دالر کار نمائید.

 کارفرما به این نظر است که با استخدام شما و دیگر کارگران مولد، کیفیت و کمیت تولیدات را در موسسه اش بلند برده فروش وعواید خود را ارتقا دهد.

 مارکس توضیح میکند که اکثر کارگران اقلا به شکل غریزی احساس میکنند که کارفرما تنها وقتی 20$ فی ساعت برای کارگران مولد می پردازد که در آن یک ساعت به ارزش بیشتر از 20$ عاید بدست آورد.

 مارکس میگوید که درآن "بیشتر"  مازاد به شکل سرمایه داری اش نهفته است.

 ارزشیکه  با هر ساعت کار توسط کارگر به  ارزش ابزار، سامان الات و مواد خام که جهت تولید به کار میرود، اضافه میشود، بیشتر از ارزشی است که به کارگر برای یک ساعت کارش پرداخته میشود. تفاوت بین ارزش اضافه شده و دستمزدیکه  به کارگر پرداخته میشود مازادی است که توسط کارگر در موسسه سرمایه دار تولید میگردد.

 کارفرما مازادی را که به شکل عاید از فروش تولیدات موسسه بدست میآورد به سه بخش تقسیم مینماید . یک بخش جهت احیا و تجدید ابزار، سامان الات و مواد خام استعال میگردد. بخش دوم به قسم دستمزد به کارگران تادیه میشود. بخش سوم (ارزش اضافی. مترجم) مازادیست که آنرا سرمایه دار تصرف مینماید. مانند بهره برداری از کار مولد بردگان و رعیت ها (دهقانان. مترجم) از کارگران نیز بهره برداری صورت میگیرد. همه شان برای دیگران مازاد تولید میکنند. تنها اشکال مازاد و مناسبات استثماری سرمایه داری آنها را از همردیفان شان در بردگی و فیودالی متمایز میسازد.

  در هسته تولیدی سرمایه داری رابطه بین کارگر و کارفرما طوری است که اولی مازاد را تولید و دومی آنرا تصاحب میدارد. این بهره برداری را؛ مارکس مانع عمده ی دستیابی سرمایه داری به وعده هایش یعنی  آزادی، برابری، برادری و دیموکراسی  میداند. فقدان عناصر فوق الذکر در بردگی و فیودالی به همین طور ناشی از روابط استثماری در ماهیت اصلی تولیدی ایشان است.

   نتیجه گیری مارکس قرار ذیل است:

  برای رسیدن به آزادی، برابری، برادری و دیموکراسی در جامعه مناسبات استثماری تولید را باید طرد نمود. اینکه یک اقلیت، مازاد تولید شده توسط اکثریت را تصاحب و توزیع مینماید، عملی است ناسازگار که به اهداف مترقی اعلام شده ی انقلاب فرانسه و امریکا صدمه زده  و از آن وقت تا حال در هرکجا  این ناسازگاری، اهداف فوق را به  یک قصه مفت تبدیل کرده است.

   در نوشته های مارکسیستی اکثرا از"برده های مزد"  سخن رفته است که البته یک تبصره تصادفی نبوده، بلکه وضع مزد بگیر را با وضع برده ارتباط میدهد. با نگاه به آزادی مزد بگیران از پشت ذره بین تیوری مازاد مارکس این آزادی تخیلی معلوم میشود. در سرمایه داری اکثر کارگران به دامی می افتند که مزد بگیر باشند و برای کارفرما مازاد تولید کنند و یا در خدمت یک کارفرما مزد بگیرند. یعنی از حساب مازاد یک کارگر مولد دیگر زندگی کنند. آزادی، تغییر نظام را میخواهد؛ درغیر آن تا ابد در تلک خواهید ماند.

 مارکس استدلال میکند که جوامع استثمارگر برای حفظ استثمار از مازاد استفاده میکنند.  برده داران با مازادی که از برده ها میگیرند برده داری را حفظ میکنند و زمینداران مازاد دهقانان را در بقای فیودالیزم بکار می برند. همینطور سرمایه داران مازاد کارگران مولد را بکار میبرند تا مناسبات اجتماعی سرمایه داری یعنی جامعه کارفرمایان و کارگران را حفظ بدارند تا سرمایه داران و نماینده های رسمی شان نه تنها در اقتصاد، بلکه در سیاست و فرهنگ موقف قوی داشته باشند.

 در سرمایه داری ـ صد سال پیش، پنجاه سال پیش، و یا اکنون، این طبقه کارفرماست که از نظر اجتماعی مسلط است. نقش مارکس در برملا ساختن آنکه تولید عامل عمده حفظ این تسلط است برجسته می باشد.

  مارکس در بحث هایش راجع به مازاد و استثمار مفهوم منحصر به فرد خود را از طبقه دارد. مفهومی که از مفاهیم عنعنوی قبل از مارکس فرق دارد. قبل از مارکس (درواقع برای هزاران سال)؛  مردم را به اساس آنکه چقدر ثروت دارند و یا چقدر قدرت بالای دیگران اعمال میکنند، به زیرگروه (قشر- مترجم) تقسیم میکردند. آنانیکه توجه به ثروت داشتند مردم را  به دارا و نادار، پولدار و فقیر  تقسیم نمودند.  طبقه متوسط را از بالائی ها و پایانی ها جدا ساختند. آنهایی که قدرت را در نظر داشتند، فرمانروایان و فرمانبرداران، قویان و ضعیفان را متمایز ساختند. برای همه این مردمان، طبقه مقوله ای بود که مردم را به اساس توزیع ملکیت و قدرت در بین شان تقسیم  و توضیح می کردند.

 مارکس در طرح انتقاد اجتماعی اش از آن  مفاهیم کهنه طبقه (مقوله ها و تعریف ها) استفاده نمود. در این کار مارکس پیرو بسیاری از کسانی بود که پیش از او نیز چنین کرده بودند و در کنار موصوف همان کار را میکردند. اما  برخلاف دیگران؛ مارکس مفهوم جداگانه و متفاوت طبقه را اختراع و استعمال کرد.  یکی از آن مفاهیم مبتنی به تحلیل و تجزیه اش از مازاد میباشد که در آن طبقه تولید کننده ی مازاد، طبقه تصرف کننده ی مازاد و طبقه ی که بخشی از مازاد توسط تصرف کننده برایش توزیع میگردد؛ وجود داشت.

 مبارزه بین این طبقات، سرمایه داران را که اکثراً تعهد شان را به آزادی، برابری، برادری و دیموکراسی تکرار می کردند بی اعتبار میساخت. به عبارتی دیگر مارکس با استفاده از مفاهیم طبقه که به اساس مازاد اختراع نموده بود  توضیح نمود که چرا در گذشته منتقدین توزیع نابرابر ثروت و قدرت قادر نبودند تا بالای بی عدالتی های اجتماعی غلبه حاصل کنند. آنها نمی دانستند که تغییر ساختار مازاد جزء ضروری و تکمیل کننده برنامه های دیگر برای رفع نابرابری ها در توزیع اجتماعی ثروت و قدرت است.

 آنها نمی دانستند که جهت تحقق تعهدات اجتماعی و نیل به آزادی، برابری، برادری و دیموکراسی خاتمه دادن به استثمار خیلی ضروری میباشد.

  به ارتباط مبارزات طبقاتی (در سه جلد کتاب سرمایه) آنچه که مارکس بیشتر توجه خود را بدان معطوف ساخته است به درجه اول تولید و توزیع مازاد و به درجه دوم توزیع اجتماعی ملکیت و قدرت میباشد.

  پروگراف پایین، در کتاب هم در یک صفحه جداگانه آمده است. بدینمنظور از متن برگردان فاصله دارد.

 "طوریکه میتوان متمایز ساخت، یک شخص در زندگی خصوصی خود در مورد خودش چه فکر میکند و چه میگوید. اما در حقیقت او کیست و چه میکند؟

 همینطور در مبارزات تاریخی؛ باید هنوز بیشتر زبان و آرمانهای ذهنی جوانب را از ساختار، گرایش واقعی و مفهومی که نزد خود از واقعیت خویش دارند، تفکیک کرد"

بخش چهارم

   در سرمایه داری امروز، تولیدات موسسات کپیتا لیستی شکل کالا را دارد. کالا از تولید کننده به مصرف کننده از طریق یک پروسه  وسطی بنام بازار تبادله عبورمیکند. موسسات سرمایه داری درون داد ( مخارج و مواد اولیه ی تولید کالا. مترجم ) کالا را " خرید " میکنند، نیروی کارکارگران شان را استخدام (کلیمه ی دیگربرای خرید ) مینمایند وکالایی را که بادرآمیختن درون داد وکارکارگر تولید شده است میفروشند.

 علامه فارقه سرمایه داری درآنست که درسرمایه داری توان کارکردن - نیروی کار- به کالا مبدل میگردد که باید خریدوفروش گردد. نیروی کاردرسیستم اقتصادی بردگی وفیودالیزم کالا شمرده نمیشد. موسسات سرمایه داری درآمد کسب میکنند، ازفروش کالاهای تولیدی شان پول کمائی مینمایند.  درآمد شان بیشتراز مجموع پولی است که جهت خرید درون داد کالا ها ( ابزار، سامان الات، ومواد خامی که در تولید بکار میرود ) وخرید نیروی کار به مصرف میرسانند. موجزآنکه درآمد بیشترازمصارف تولید، مازاد را تشکیل میدهد.

 یکی ازپیامد های تحلیل مارکس آنست که طبقه ی کارفرما همیشه میخواهد تا دستمزدی را که به کارگران مولد   میپردازند  تقلیل بخشد. همچنان کارفرمایان همیشه به دنبال آن اند تا زمان کار را طویل وسرعت کاررا زیاد نمایند. علت این نوع فشارها درمحاسبه ساده استثمارسرمایه داری نهفته است:   به هر اندازه ایکه  ارزش افزوده شده توسط کارگر بزرگتر و بخشی که برایش بقسم دستمزد بازگردانیده میشود خوردتر باشد،  به همان اندازه مازادیکه بدست سرمایه دارمیرسد بیشترمیباشد.

  همانطورکه در زیر بیشتر بحث خواهیم کرد،   به هر اندازه ایکه سرمایه داراز کارگران مولد، بیشر مازاد بدست آورد، به همان اندازه پول بدست میآورد تامصرف کند، رشد نماید، رقابت کند ونظام را ایمن بدارد تا درراس قرار گیرد. به همین ترتیب  کارگران مولد نیزهمیشه دنبال دستمزد های بلند اند زیرا معیار زندگی آنها وخانواده ی شان وابسته به آن دستمزد ها میباشد.

   مبارزه طبقاتی نتیجه اجتناب ناپذیر سرمایه داری است.

  درجریان سه قرن اخیر، سرمایه داری با موفقیت گسترش یافته وبه ساختار مسلط تولید درجهان تبدیل شده است. لیکن طوریکه مارکس اشاره میکند، عملکرد وترویج سرمایه داری به همان اندازه ایکه درتولید ثروت موثربود به همان اندازه درتولید فقر نیزموثرمیباشد.  ثابت شده است که فقرمشکل دوامدارسرمایه داریست که هیچگاه ریشه کن نه شده است. به نظر مارکس جهت ریشه کن کردن فقر، نیاز به یک سیستم اقتصادی غیراز سرمایه داری است.

 متن پایین شامل یک صفحه در کتاب است.

   " شخص سرمایه دار، سرمایه ی است درچهره انسان. روح او روح سرمایه است. اما سرمایه یک تکانه واحد حیاتی دارد که عبارت است ازتمایل به ایجاد ارزش، ارزش اضافی و تبدیل آن به یک عامل ثابت تولید وکسب بیشترین مقدارممکن کاراضافی "

بخش ششم

برازند گی تحلیل های مارکس و دیگر مارکسیست ها درآنست که ایشان در کنار بینش خاصی که از تحلیل مازاد محور استنتاج نموده اند به تضاد ها نیز توجه کرده اند.

آنها در ورای گرایش های که جوامع را شکل میدهد، گرایش هایی را جستجوکرده درمی یابند که بمقابل یکدیگرعمل میکنند. همینطوردرداخل این گرایش هاعناصری را می یابند که گرایش ها وجامعه را به سمت مختلف وغالبا به سمت تصادم  بایکدیگرسوق میدهند. این حساسیت وعلاقمندی به تضادها تا حدی از استاد مارکس یعنی فیلسوف المانی "هیگل" بروز نموده است. به نظر هیگل همه چیزمتناقض است. هرچیزدرزندگی (طبعیت، جامعه وغیره ) دسته ای از نیازها، نیروها وفشارهای مخالف هم اند. در واقع افکار و دانش ما درمورد زندگی به طورگریزناپذیر نیز متناقض است.

ازنظرمارکس سرمایه داری نیز نمونه ای ازتضاد هاست. مارکس برای ما توضیح میدهد که هرسرمایه دار کوشش میکند تا هرقدرکه ممکن باشد از کارگران مولد، مازاد به دست آرد. هرقدرکه مازاد بیشتر بدست آید، به همان اندازه مفاد بیشتربه سهم داران پرداخته میشود، تا آنها خوش باشند و به همان اندازه معاش بلندتر به مدیران داده میشود تا بیشترتشویق شوند. توزیع مازاد باعث ادامه نظام سرمایه داری وتقویه تسلط سرمایه داران میگردد. سرمایه داران همیشه درتلاش زیاد اند تا مازاد بیشتردراختیارشان باشد.

علت رفتاروکردارسرمایه داران حرص نه، بلکه خصلت ایست که آنرا درجریان توافق وتوجه به مقتضیات رقابت جهت بقا درنظام سرمایه داری کسب میکنند.

اگرسرمایه داران دستمزد کارگران را تقلیل داده و تولید را تغییر ندهند، میتوانند مازاد بیشتربدست آرند. دستمزد را از راه های مختلف کم میکنند. مهاجرت کارگران کم  مزد درگذشته وحال پدیده مشهور جوامع سرمایه داریست. همچنان گذر ازیک گروپ مردم به گروپ دیگر ( بطور مثال ازمردان به زنان، ازکاهلان به خورد سالان ، ازیک تبار به تبار دیگر وغیره.) البته هردو طریقه تقلیل مزد تناقضاتی را به دنبال دارد؛ زیرا مزد گیران بی جای شده، مخالفت و مقاومت میکنند. این وضع ممکن مصارف جدید ما زاد را به سرمایه دارتحمیل نماید. مثلا جبران خساره ایکه توسط کارگران  بیجا شده وخشمگین به شرکت وارد میگردد، میتواند مفادی را که ازتقلیل دستمزد ها حاصل می شود، از بین میبرد. از جانب دیگرکارگران کم مزد میتوانند زیاد به شرکت وفادار نباشند. این تضاد ها زیاد اند و میتوانند وابسته به زمینه بزرگ اجتماعی باشند که انگیزه اولیه گرایش سرمایه دار یعنی تقلیل دستمزدها را تحت تاثیر قرار دهند.

علاوه برکاستن دستمزدها، سرمایه داران میتوانند کارگران مولد را با ماشین تعویض نموده مخارج تولید را کاهش دهند. خود کارسازی، استفاده از کمپوترها و روبات ها ممکن ارزانتر باشد؛ از این رومیتواند جایگزین کارگران مولد گردد. لیکن، زودترازآنکه سرمایه داران به پرداخت دستمزد کم واستخدام تعداد کم کارگران موفق شوند، ممکن است با تناقض دیگری روبرو گردند. عاید کارگران  بخاطرکاهش دستمزد وخودکارسازی نظربه سابق تقلیل می یابد. بناا کارگران کمترمیتوانند آنچه راکه سرمایه دار میفروشد خریداری کنند. بدین ترتیب سرمایه داران بخاطرسودجوئی ازطریق کاهش مصرف، خلاف خواسته شان تقاضا برای محصولات شانرا تضعیف مینمایند. روند عمومی صرفه جوئی درمخارج کار با انگیزه ی موازی آن، یعنی فروش همه آنچه تولید شده است درتضاد میباشد؛ برهمین مبنا سیستم متناقض است. منطق تحمیل شده بالای سرمایه دار به موفقیت اوصدمه میزند. ازنظرمارکسیست ها هیچ قانون، قاعده، نظم والگوی رفتاری فرار از این تضاد را فراهم نمیکند ونکرده است.

سرمایه داری این تناقض را به شکل نوسا ن های مکرر بین دوره ی افزایش سود ( بوم: رونق اقتصادی.مترجم) در نتیجه صرفه جوئی درمخارج نیروی کار و دوره کاهش سود  ( بست: کساد اقتصادی .مترجم ) بنابرعدم کفایه تقاضای موثر برای محصولات تولیدی اش تجربه مینماید. این است شیوه کار کرد نظام. البته اخراج کارگران نسبت خودکارسازی وکاهش تقاضا برای شان این نقیصه را بدتر ساخته با یک حرکت حلزونی بطرف پائین باعث رکود وافسردگی بزرگ اقتصادی میگردد. سرانجام  رکود اقتصادی باعث ارزانی نیروی کاروتولید درون داد ( ان پوت: مواد خام وهمه آنچه درتولید بکار میرود. مترجم ) گردیده سرمایه دار را قادر میسازد تا دوباره به تولید شروع کرده کسب منفعت نماید. سپس بعد از یک حرکت بسوی بالا،عین نمونه ی بی ثباتی دوره ئی دنبال وتکرار میگردد.

به همین دلیل و همچنان بنابر تضاد های دیگری که درسه جلد کتاب سرمایه( کاپیتال) به آن اشاره شده است، سرمایه داری یک نظام عمیقا بی ثبات است. سرمایه داری بطورمتوسط هر4-7 سال درهرجایی که وجود داشته به رکود اقتصادی مواجه شده، کارگران کارشان را ازدست داده، مشاغل فروپاشیده و رنج همه گانی ماه ها وسالها دوام کرده است. در بعضی از موارد این بی ثباتی توام با عوامل بی ثبات کننده ی  دیگر از قبیل حوادث طبیعی  ( سیلاب، خشکسالی وغیره ) و فاجعه اجتماعی ( جنگ) رخ داده است. هر فردی اگرمانند نظام سرمایه داری، که ناپایه داری اقتصادی و اجتماعی را به بار می آورد، مواجه به بی ثباتی شخصی می شد، مدت ها قبل جهت تغییر اساسی در بهبود وضعش جویای کمک حرفه ای میگردید، اما سرمایه داری در مورد کدام اقدامی نمی کند.

نکته اساسی مارکس اینست که سرمایه داری بصورت مکرر نابرابری وبی ثباتی تولید میکند. تنها همین نکته مارا تلقین میکند که بااحساس مسئولیت هرکسی راکه چنین نظامی را با این نحوه کارش می پذیرد به چالش بکشیم.

اکنون میتوانیم به رویت آثار مارکس ودیگران، تضادها، نارسائی ها و بی عدالتی های سرمایه داری را که بالای ما تحمیل میکنند، تشخیص دهیم. دقیقا اینکه، چطورنظام کارمیکند- به ویژه که چطور مازادش را تولید، تصاحب وتوزیع مینماید. ثابت است که اینها همه عواملی اند که مانع تحقق آزادی، برابری، برادری ودیموکراسی میگردند. با تمرکز توجه ما به ساختار مازاد، مارکس دانشی را دراختیارما قرارمیدهد تا بدانیم که نظام آینده باید نظامی باشد که درآن مازاد ساختار دیموکراتیک داشته باشد. یعنی درآن نظام کسانیکه مازاد تولید میکنند با کسانیکه مازاد را بدست میآورند همه یکسان باشند؛  جایی که کارگران مولد وغیر مولد یکجا وبطوردیموکراتیک تصمیم میگیرند که کی کدام بخش مازاد را اخذ کند وچه نوع خدمات اجتماعی را اجرا نماید.

" فلاسفه، جهان را فقط به شیوه های مختلف تفسیرکرده اند، اما هدف آنست که آنرا تغییر دهیم "