از وقتی در سال ۲۰۱۱ ترسایی جنگ اعلام ناشده دربرابرحاکمیت و مردم سوریه آغاز شد، تا حال بیش از یازده میلیون سوری آواره، صدها هزارتن کشته، هزاران شهر و دهکده به خاک یکسان؛ و ثروت های بی شمار مادی و معنوی این سرزمین با فرهنگ و با پیشینه پربار تاریخی به دست چپاولگران به غارت برده شده است.
رهبری کنونی ترکیه که از دیرباز اندیشه احیا «دوره طلایی» عثمانی را درسرمی پرورانید؛ از همان اول دربرنامه ویرانی حاکمیت ملی و تقسیم مجدد سوریه درهمخوانی با برنامه «خاورمیانه جدید» یا «طرح سایکس ـ پیکوی دوم» همنوا شد تا آن «خطایی» که دروقت اشغال عراق به دست امریکا نموده بود بار دیگر تکرار نشود.
دراین سال ها جهان به میل «نوعثمانی های» حزب عدالت و ترقی اردوغان در حرکت بود: ترکیه رهبری جهان اسلام را به دست گرفت، مدل دموکراسی و نیولیبرالیزم ترکی برای کشورهای اسلامی نمونه و مثال شد، ترکیه در رخدادهای عراق به ویژه رخداد های شمال و غرب عراق دست بالا داشت، رهبراخوانی مصر به ساز انقره می رقصید؛ و در سوریه سهم بزرگ از خوان چپاول ثروت ها و منابع آن را به خود اختصاص داده و این ترکیه بود که در سوریه امر و نهی صادر نموده؛ رهبری «پس از بشاراسد» را تعین می کرد.
با افزایش مقاومت دلیرانه ارتش و مردم سوریه تحت رهبری بشاراسد که به هیچ قیمتی حاضر به تسلیم نگردید، مقاومت مردم گسترده تر و با جانبداری سیاسی ـ نظامی روسیه از ماه سپتامبر سال گذشته بدینسو در جنگ در برابر تروریزم پله ترازو به ضرر نوعثمانی های انقره چنان تغیر نمود که حتا سیاستمداران بلند پایه عدالت و ترقی (AKP) نیز ناکامی سیاست های ناسنجیده شده و سرتنبه گی اردوغان را نکوهش؛ و آنرا برای مردم ترکیه زیانبار خواندند. امروز با شکست سیاسی انقره در سوریه، کشانیدن جنگ به داخل خاک ترکیه، بحران پناهجویان کرد و سوری، درگیری های پیهم با همسایه گان (ایران، عراق، سوریه، یونان و قبرس) عدم حمایت همپیمانان ناتو در ادامه سیاست های تجاوزگرانه در سوریه و عراق، بحران بی مانند اقتصادی و اجتماعی، فرار بی بی سابقه سرمایه از این کشور و ده ها معضل دیگر ترکیه را به پرتگاه سقوط و از دست دادن مواضع چند سال پیش تر قرار داده است.
یاشار یاکیش وزیرخارجه پیشین دولت حزب عدالت و ترقی؛ یکی از بنیادگذاران این حزب هفته گذشته یاد آورشد که: امروز بیش از ۶۰ در صد مردم ترکیه مخالف سیاست های دولت درسوریه می باشند؛ و «امروز ترکیه چنان در جنگ سوریه غرق شده است که بیرون رفت از آن دشوار به نظر می رسد.» این دیپلومات کهنه کار ترکی با ایراد برسیاست های ترکیه یادآورمی شود که اگر ترکیه به موقع با جامعه جهانی همکاری می نمود؛ به وضع موجود روبرو نمی شد. یاکیش می نویسد که: نادرستی و خطای اصلی با آغاز بحران سوریه شروع شد. ترکیه همه تخم هایش را به فکر اینکه سقوط دولت بشار اسد در پیش روست؛ در یک سبد گذاشت. در دپیلوماسی همه تخم ها را در یک سبد نه؛ بلکه در جاهای مختلف جابجا می سازند. پیشبینی سقوط اسد چنان مشکل است که شما یک زلزله را غیب گویی کنید... اما او سقوط نکرد و حال ما باید عواقب آنرا بپذیریم.»*
یکی از اثرات همین سیاست های نابکار انقره فرار ۶۹ میلیارد دلار سرمایه خارجی از ترکیه می باشد. به تازه گی ها بانک مرکزی ترکیه اعلام نمود که در سال ۲۰۱۵ ترسایی به ارزش ۶۹ میلیارد دالر سرمایه از این کشور فرار نموده است. اگر رقم خسارات وارده ناشی از تعذیرات اقتصادی روسیه را نیزشامل این رقم بسازیم ترکیه بیش از ۸۰ میلیارد دالر خساره اقتصادی را دریک سال متحمل شده است.
وضع امنیتی ترکیه هر روز بدتر می شود
در جبهه داخلی از روزی که حزب عدالت و ترقی (AKP) به رهبری رجب طیب ارودغان و احمد داوود اوغلو برای کسب اکثریت پارلمانی برای برنامه های دراز مدت شان جنگ با کردها را آغاز نمودند؛ وضع امنیتی ترکیه هر روز بدتر می شود. از ماه سپتامبر سال گذشته هر ماه یک تا دو انفجار بزرگ افراطیون امنیت ترکیه را برهم زده و باعث فرار صد ها هزارشهروند این کشور به خارج ار ترکیه شده است.
به گفته مارتین گلازنایپ از سازمان میدیکو انترنشنل «ویرانی های شدید بخش هایی از شهر دیاباقیر (دیابکر) شباهت به شهرهای ویران سوریه دارد». اکثریت مناطق کردنشین درنتیجه جنگ و یورش ارتشیان ترک از باشنده گان آن تهی شده است. تنها درشهر جزیره که قبلاً دارای ۱۲۰۰۰۰ سکنه بود بر بنیاد گزارشات منابع بین المللی نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ نفرمجبور به فرارشده اند. همین منابع می گویند که اگر وضع چنین ادامه یابد درماه های آینده ۱۵۰۰۰۰ کرد از مناطق جنوب و جنوب شرق ترکیه مجبور به مهاجرت های تحمیلی خواهند. پایان این جنگ هنوز ناپیداست. از آن جایی که پایان این تراژیدی هنوز معلوم نیست؛ امکان گسترش این درگیری ها به سایر مناطق ترکیه نیز متصور می باشد. آقای سون گیول کارابوبوت کارشناس امورترکیه می گوید که: «چون کردها در برابر تلاش های استبدادی دولت مقاومت می نمایند، آنهاباید نیزبهای این ایستاده گی را روزانه بپردازند». برای همین هم است در برابر کشته شدن صدها کرد و ویرانی های بی مانند تانک، توپ و بم افگن های دولت و ارتشیان ترکیه سکوت مطلق حکم فرماست.
در نتیجه سانسور بی مانند رسانه ایی اخبار کُردکشی انقره بیشتر تحت نام «مبارزه با تروریزم» پخش شده؛ و از صدهای قربانی ملکی یادی نمی شود. وضع کردهای ترکیه با کشتار روزمره فلسطینی ها درمناطق تحت اشغال شباهت کامل دارد. هیچ کسی درباره این «قربانیان خاموش» چیزی نمی نویسند. غرب و ارتجاع عرب مهر سکوت برلب دارند و ازاین قربانیان هیچ کس و مرجع ایی بازخواست نمی کند.
انقره در برابر سیاست های نابکار داخلی، منطقه وی و جهانی اش حوصله پذیرش هیچ نوع اعتراض و پرخاش را ندارد. وقتی در ماه های گذشته بیش از ۲۰۰۰ دانشمند ترک و کرد تبار درپای فراخوان صلح امضا نمودند، آنها به زودی مورد پیگرد قرارگرفته؛ شماری از آنها روانه زندان شدند. اردوغان شخصاً این دانشمندان را «خاینین ملی» اعلام نمود.
در پناه جوی بی اعتمادی و تبلیغات گسترده ضد کردها؛ انقره نسل کشی کردها را ادامه داده و مناطق کردنشین در جزیره، دیابقیر، الازیک، سیرت، سیرنک، چیلان پینار... را از شهروندانش تهی ساخته است. در این جنگ که هدف آن تسلیم مخالفین دولت تا سرحد نابودی می باشد، همه روزه حقوق شهروندی و انسانی هزاران کرد و ترک زیرچکمه های ارتشیان نابود می شوند. شرم آورتر اینکه ارتشیان ترک وقتی به پیکر بی جان زنان رزمنده و شیردل کرد که به جای تسلیمی با آخرین مرمی دست داشته خود به زنده گی باعزت شان پایان می دهند؛ دست می یابند، آنها را در ضدیت با همه نورم های اخلاقی، اسلامی و قوانین بین المللی لخت و برهنه برای «اندرزگیری» دیگران در برابر کمره ها به نمایش می گذراند.
سرسیمگی، تشتت و چند پاره گی در دیدگاه ها واقدامات بازیگران منطقه وی جنگ سوریه نشان دهنده این واقعیت است، که اقدامات رزمی دولت سوریه و همپیمان نظامی اش روسیه در رویا رویی و سرکوب تروریستان دولت اسلامی، النصر، احرارالشام و سایر شرارت پیشه گان در سوریه اثرگذاری و کارایی لازم داشته است. روزی نیست که شبکه ها، مراکز و شیریان های لوژیستکی تروریستان نابود نشود و روزی نیست که این ها مناطق زیرحاکمیت و سیطره شانرا از دست ندهند. همین وضع باعث شده است که همه روزه این «جنگ جویان خدا» از ترس مرگی که درآرزویش بودند؛ خاک سوریه را ترک نمایند. این گروه ها درپناه بهشتی که برایشان در لیبیا، یمن و پاکستان ایجاد شده است از ترس مرگ جوخه جوخه به این کشورها در حال فراراند. شکست «پروژه داعش» در سوریه باعث بحران شدید بی اعتمادی در میان متحدین محلی و جهانی تروریستان اسلامی شده است. درحالیکه ترکیه و عربستان سعودی که در روزهای حاکمیت اخوان المسلیمن در مصر دیدگاه های متفاوتی باهم داشتند و برای تامین منافع شان باهم در جنگ بودند، امروز زیر عنوان «دفاع از برادران سنی» خود درحال هماهنگ ساختن سیاست های منطقه وی شان می باشند که انتقال بم افگن های سعودی به «پایگاه انجیلیک» درترکیه، طرح «اعزام نیروهای زمینی» به جنگ دربرابر سوریه؛ و جمع و جورنمودن صفوف پراگنده و ناهمگون مخالفین دولت بشاراسد درریاض و به دستور پنتاگن؛ بخشی ازهمین اقدامات مشترک مدعیان رهبری بر «جهان اسلام» می باشد. درهمین خط (بهبود روابط میان ترکیه و عربستان سعودی و ترکیه ـ اسراییل) منحیث محور سیاست های منطقه وی ارتجاع و امپریالیزم عمل می نماید.
ناکامی دم افزون داعش و سایرگروه های تروریستان تحت حمایت ناتو و ارتجاع عرب «افسانه شکست ناپذیری» سلفیزم و دولت اسلامی شانرا نادرست ثابت می نماید. این شکست از نظر روانی نیز باعث تقویت مواضع و مورال نیروهای ضد داعش ازجمله درعراق شده؛ دولت وکردهای شمال عراق به یورش شان برمواضع دولت اسلامی ادامه داده اند.
اکنون که نیروهای مدافع خلق و دولت سوریه درسراشیبی پیروزی قرارگرفته؛ و تا ۱۵ کیلومتری مرز ترکیه پیش رفته اند؛ و رقه «ام القرا ترور» در تیررس رزمنده گان کرد سوری وابسته به واحد های مدافع خلق ی پ گ (YPG) قرارگرفته است، انقره با دستپاچه گی بی مانند به تجدید نیروی وابسته گان خود در خارج از مرزهای ترکیه روکرده است.
درهفته پیشین وقتی نیروهای مدافع سوری مصروف بستن دهلیز اکمالاتی و تجارتی «انقره ـ داعش» درشمال این کشور بودند، انقره باردیگر با عنوان کردن «دفاع از ترکمن های شمال»؛ مواضع مدافعان روژاوا را با آتش توپخانه از آن سوی مرزهدف داد. انقره این آتشباری را با خواست نامشروع برگشت کرد ها به آنسوی فرات؛ واعلام حوزه «شرقی دریای فرات» به منطقه ممنوعه برای کردهای سوریه گره زد. بدینگونه ترکیه نگذاشت تا روژاوا از قامشلی تا عفرین (کانتون های جزیره، کوبانی و عفرین) باهم بسته شده و در سراسر روژاوا خودگرادنی دموکراتیک برقرارگردد.
گرچه ظاهراً این برخورد انقره تسویه حساب با روسیه و دولت بشار اسد به حساب می رود، ولی درحقیقت ترکیه از ترس گسترش نظام مردمی و سیکولار دربین کردهای آنسوی مرزجلو این حرکت های پیشروانه کردهای سوریه را گرفت.
گروه های اجیر ترکمن وظیفه گرفته اند تا بر کردهای سوری حمله نمایند
دربرنامه های «نوعثمانی» انقره دفاع از ترکمن های ساکن سوریه و عراق «رسالت ملی» پنداشته می شود. برای همین هم ترکیه در اواسط سال ۲۰۱۱ ترسایی سازمان «اتحادیه ترکمن های سوریه» را در استانبول اساس گذاشت. به دنبال آن انقره برای جنگ جویان «گردان ترکمن های سوریه» درخاک ترکیه تعلیمات نظامی داده و آنها را تا دندان مسلح نمود. در این گردان ها صدها داوطلب ترک نیز شرکت جسته و به جنگ در برابر بشارالاسد رفتند. براساس گزارش رسانه های بین المللی دراین جمع ۲۵۰ جنگجو با شش نظامی وابسته به حزب ناسیونالیست ـ اسلامگرای ب ب پ (BBP) و سازمان فاشیستی «گرگ های خاکستری» درنوامبر ۲۰۱۵ ترسایی تصمیم گرفتند تا به منطقه ترکمن نشین در سوریه بروند. این اقدام که درضدیت آشکارا با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد درمورد منع فرستادن جنگجویان بیگانه به سوریه بود؛ مورد نکوهش جامعه جهانی قرارگرفت.
واحدهای ترکمن «الویجا الحشر» و «گردان کوه های ترکمن» که مورد حمایت سازمان امنیت ملی ترکیه (MIT) قراردارند؛ اجازه یافته اند تا ازخاک ترکیه در برابر دولت سوریه و رزمنده گان کرد استفاده نماید.
انقره درانزوای سیاسی و تنگنا
ترکیه درمناسباتش با کشورهای همجور و همپیمانان ناتو اش درتنکنای جدی قرارگرفته و مناسبات این کشور با ناتو و اتحادیه اروپا به تیره گی گراییده است. طی ماه های گذشته تنش های دوامدار در بحیره مدیرانه به علت نقض مرزهای هوایی و دریایی یونان مورد نگرانی شدید دولت یونان گردیده است. وزیردفاع یونان درهفته گذشته اعلام کرد «۱۶ فروند هواپیمای جنگنده قوای هوایی ترکیه با نقض فضایی یونان و بدون درخواست مجوز، اقدام به نقض حریم هوایی این کشور کرده است». آتن ضمن محکوم کردن اقدامات جنگنده های نیروی هوایی ترکیه؛ گفت که تعدادی ازهواپیماهای نیروی هوایی یونان درموقع ورود؛ جنگنده های ترکی را شناسایی وآنها را از فضای یونان خارج کرده اند. دولت یونان این اقدامات مداخله گرانه انقره را درضدیت اشکاربا قوانین بین المللی واحترام به تمامیت ارضی کشورخود خوانده اعلام نمود که: «نیروهای مسلح یونان با هوشیاری کامل تمام تحرکات نیروهای مسلح ترکیه در شمال و جنوب دریای مدیترانه را مراقبت و درصورت نیاز اقدام متقابل را انجام خواهد داد».
درخوریاد است که ترکیه و یونان هر دوعضو پیمان اتلانتیک شمالی یا ناتو می باشند. در پی ماجراجویی های انقره، تهدید و رویا رویی با روسیه منحیث متحد رسمی دولت بشاراسد رهبران نانو ازهمکاری و جانبداری انقره سرباز زده و مسوولیت عواقب این اقدام را به گردن دولت حزب عدالت و ترقی در انقره گذاشتند. علاوتاً شورای امنیت سازمان ملل متحد برنامه های انقره را برای اعزام سرباز به سوریه را «مداخله در امورداخلی کشورها» دانسته و درباره عواقب آن به دولت ترکیه هوشدارداد. رابطه انقره و واشنگتن نیز درچند هفته گذشته با تنش های جدی روبرو بوده و سر تنبه گی اردوغان و اولتیماتم به واشنتگن درباره اینکه: «ما دوست تان هستیم یا تروریستان در کوبانه؟» با پاسخ روشن کاخ سفید روبرو شد. جان کیربی سخنگوی وزارت خارجه امریکا در پاسخ به اردوغان گفت: «ما پ ای د (حزب اتحاد دموکراتیک PYD ـ نگارنده) را سازمان تروریستی نمی شناسیم ولی ترکیه چنین فکرمی کند».
با رویکرد به واقعیت های بالایی می توان دید که جنگ ترکیه درچند جبهه عواقب ناگواری برای مردم این کشور داشته و صلح جهانی را با خطرهای جدی روبرو ساخته است. آنچه روشن است پای ترکیه تا بند درلجن زار قدرت طلبی فرو رفته است؛ که درصورت عدم رویکرد به تعقل و پذیرش حق زنده گی و خود ارادیت سایرمردمان، عواقب جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.
چنانکه جان تشو ازنهاد ورکشاپ اندیشه وی کارنجی اندوومنت می نویسد: «یک جنگ نیابتی برای نظم نوین جهانی درحال اجراست»، جنگی که به نام جنگ سی ساله تعریف شده و درآن روشن می گردد که آیا نظم جدید پس از جنگ اول و دوم جهانی ایجاد می شود یا نه؟
· * روزنامه اشتاندرد ۱۲ فبروری ۲۰۱۶