بخش پالیسی مشترک امنیتی و دفاعی اتحادیه اروپا، عملیات نظارتی نظامی را از تاریخ ٣١ مارچ ٢٠٢٠ در نزدیکی لیبیا در دریای مدیترانه راه اندازی نموده است. این عملیات برای مدت یک سال و به هدف تطبیق قطعنامه شماره ٢٢٩٢ (٢٠١۶) شورای امنیت ملل متحد مبنی بر تحریم ارسال سلاح و تجهیزات نظامی به لیبیا، مد نظر گرفته شده است. قابل ذکر است که اتحادیه اروپا تصمیم راه اندازی عملیات در دریای مدیترانه را از برای توقف و محدود سازی نقش مخرب و جنگجویانۀ ترکیه در لیبیا، روی دست گرفته است زیرا دولت ترکیه پس از آنکه به پایگاه‌های نظامی در لیبیا دست یافت، آغاز به ارسال سلاح، تجهیزات نظامی و حتا اعزام گروه‌های افراطی سوری به جنگ آن کشور نموده است. این اقدام خودسرانه و یک‌جانبۀ دولت ترکیه باعث تشدید جنگ داخلی و کُندی روند صلح و ناکامی آتش بس دوامدار در آن کشور شده است.

 پس از آن که مداخلهٔ ترکیه اوضاع را در لیبیا خارج از کنترول ساخت، اتحادیه اروپا مجبور به اقدام در این مسئله گردید. به اساس گفته‌های مسؤول روابط خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا «یگانه راه ختم بحران جنگ در لیبیا، راه حل سیاسی و احترام به قطعنامۀ تحریم ارسال سلاح و تجهیزات نظامی سازمان ملل متحد می‌باشد». او همچنان گفته است که دپلوماسی به تنهایی نتیجه نمی‌دهد، از این‌رو اتحادیه اروپا با راه اندازی عملیات نظارتی نظامی، روند صلح و آتش بس دایمی در لیبیا را تسریع می‌نماید.

 عملیات نظامی اتحادیه اروپا، راه‌های هوایی، آبی، زیر آبی و ستلایتی ارسال سلاح، تجهیزات نظامی، اطلاعات جنگجویانه و اعزام گروه‌های افراطی سوري به لیبیا را مسدود نموده است. همچنان اتحادیه اروپا با راه اندازی این عملیات، راه‌های انتقال و فروش غیرقانونی نِفت و قاچاق مهاجرین به اروپا را نیز مسدود نموده در زمینۀ امنیت ساحلی با نیروهای ساحلی لیبیا همکاری و هماهنگی تخنیکی می‌نماید.
در عین حال، این اقدام اتحادیه اروپا از سوی رسانهٔ دولتی ترکه بنام پایگاه خبری انادولو و نزدیکان آقای اردوغان، با الفاظ شدید نقد و نکوهش شده است. حکومت و گروه‌های سیاسی وفادار به اردوغان در ترکیه ادعا دارند که اتحادیه اروپا تنها راهی ارسال سلاح و تجهیزات نظامی ترکیه به لیبیا را مسدود نموده است، اما راهی زمینی میان لیبیا و مصر تا حالا باز است و نیروهای نظامی مصری و امارات متحده عربی بی‌خیال به فیلد مارشال حفتار رهبر اردوی ملی لیبیا، سلاح و تجهیزات نظامی ارسال می‌نمایند.

 حال اگر به اصل مسئله بپردازیم، پس باید اشاره گردد که مداخلۀ نظامی ترکیه در جنگ لیبیا و ارسال سلاح، تجهیزات نظامی و اعزام گروه‌های افراطی سوری به هدف تشدید جنگ داخلی لیبیا، یکی از عواملی بوده که رییس جمهور مصر و امارات متحده عربی را به حمایت نظامی و سیاسی از فیلد مارشال حفتار ترغیب نموده است. قرار گزارشات رسمی، اتحادیه اروپا با رئیس جمهور مصر در زمینهٔ توقف حمایت تسلیحاتی به لیبیا به توافق رسیده‌اند، البته توافق رئیس جمهور مصر مشروط بر آن است که اتحادیه اروپا نخست دست مخرب ترکیه و اردوغان را از لیبیا کوتاه سازد!

 قابل ذکر است که ترکیه در ماه‌های اخیر، خلاف همه مقررات، موازین و پرنسیب های بین‌المللی، به‌طور یک جانبه و خودسرانه در مسائلی منطقوی مخصوصاً سوریه و لیبیا دست به یک سلسله تجاوز نظامی و اقدامات مخرب و جنگجویانه زده و خود را در انزوای منطقوی قرار داده است. معلوم می‌شود که ترکیه هنوز در عملیات‌های نظامی و جیوپولیتیکی منطقوی، وزن و جایگاه اصلی خود را از دید عملی درست درک ننموده است. همین سنجش نادرست و خود بزرگ پندارانه باعث شده تا رهبری دولت ترکیه، پا فراتر از گِلم خود بگزارد و چرخش‌های سیاسی، جیوپولیتیکی و نظامی ناکامی را راه اندازی نماید.

 ترکیه در اصل قدرت متوسط منطقوی می‌باشد. از دید تخنیکی قدرت‌های متوسط تنها در همکاری و هماهنگی قدرت‌های بزرگ می‌توانند دست به اقدامات جیوپولیتیکی و نظامی بزنند. اقدامات خود سرانه و یک‌جانبهٔ قدرت‌های متوسط منطقوی همیشه ناکام و باعث شکست پرستیژ آن‌ها شده است. بناً با در نظر داشت همین فاکتور، می‌توانیم بگوییم که اقدامات خودسرانه و یک‌جانبهٔ ترکیه در راستای دفاع از گروه‌های افراطی در سوریه از سوی روسیه سرزنش و باعث مرگ حدود ٧٠ سرباز اردوی ترکیه در جریان یک هفته گردید و پس از آن برنامه‌های مخرب و جنگجویانه‌اش در لیبیا هم از سوی اتحادیه اروپا متوقف و ناکام گردیده است.

 آقای اردغان رئیس جمهور ترکیه در مسئلهٔ سوریه مجبور به رفتن به مسکو و پذیرش خواست‌های روسیه و سوریه گردید. حالا در مسئلهٔ لیبیا هم اگر خواهان نقش سیاسی می‌باشد، پس تنها در همکاری و هماهنگی قدرت‌های بزرگ همچو اتحادیه اروپا، روسیه و ایالات متحده می‌تواند به آن دستیاب گردد. دو اقدام ناکام آخر اردوغان، عملاً ثابت ساخت که ترکیه از دید فاکتورهای قدرتمندی سیاسی و نظامی در حدی نیست که به تنهایی در منطقه عمل کند. ترکیه قدرت متوسط منطقوی است و باید تحت حمایت یکی از قدرت‌های بزرگ دنیا قرار داشته و در مسائل بزرگ همکار خوب باشد!

 علی سمیع

 نامزد دوکتورای اقتصاد جهانی

 پوهنتون کوروینوس بوداپست