به نظر من نظام مختلط گزینه مناسب است!

در این اواخر بحث نظام و تعدیل نظام سیاسی در حلقات سیاسی کشور مجدداً بالا گرفته است. برخی از این حلقات به این نظر اند که نظام کنونی ریاستی به (نظام پارلمانی) تعدیل شود وعده ء هم خواهان حفظ نظام کنونی ریاستی‌اند. و برخی خواستار ایجاد نظام ریاستی - صدراتی (ریس جمهور + صدراعظم) در نظام کنونی ریاستي هستند: وعده دیگری (نظام مختلط ریاستی - پارلمانی) را برای کشور مناسب می‌دانند. قبل از اینکه در این موضوع و مسأله نظر خود را ابراز نمایم؛ بر چیستی و ویژه‌گی نظام‌های سیاسی و یا حکومتی متذکره مکث می‌نمایم:

 نظام ریاستی:

 کشور ما بر اساس قانون اساسی خویش نظام ریاستی را برگزیده است که نتیجهٔ تفکیک کامل قواست. در این نظام رئیس‌جمهور که با رأی مردم انتخاب می‌شود؛ ریاست قوه مجریه و ریاست کشور را بر عهده دارد و از قدرت قابل توجهی در رهبری هر سه قوه دولت برخوردار می‌باشد. اعضای کابینه را تعین و برای تأیید و یا رد به پارلمان (قوه مقننه) معرفی می‌نمایند. و ولسی‌جرگه حق رد؛ استیضاح و سلب اعتماد کابینه دارا می‌باشد و مجلس حق انتخاب رهبری ستره محکمه کشور را نیز بر عهده دارد و از صلاحیت پیشنهاد در مورد محاکمه ریس جمهور نیز برخوردار می‌باشد؛ در این نظام حکومتی قوه قضا نیز از استقلال کامل برخوردار است.

 نظام پارلمانی

 نظام پارلمانی یا مجلس‌محوری نوعی نظام حکومتی است که از تفکیک نسبی قوا ایجاد می‌شود. در نظام پارلماني، قوه مجريه از دل قوه مقننه مي برآيد و لذا قوه مقننه بر قوه مجريه برتری حقوقي و قانوني دارد و همانگونه که آن را به وجود می‌آورد، منحل هم کرده می‌تواند. در این نظام؛ رئیس کشور (پادشاه یا رئیس‌جمهور) و رئیس قوه مجریه (صدراعظم یا نخست وزیر) دو شخص متفاوت‌اند؛ رئیس کشور نقش مهمی را بر عهده ندارد و قدرت اصلی در دست نخست‌وزیر قرار دارد که از اکثریت پارلمانی و معمولاً (اکثریت حزبی) از سوی ریس دولت موظف و توسط پارلمان انتخاب می‌شود. در این نظام قوه اجراییه و قوه مقننه در همکاری با یکدیگر فعالیت می‌کنند و از ابزارهایی برای تأثیرگذاری و نفوذ بر یکدیگر برخوردارند. کابینه حق پیشنهاد قانون به مجلس و شرکت در مذاکرات و مباحثات مجلس نمایندگان را دارند و پارلمان نیز حق سؤال، استیضاح و دادن رأی عدم اعتماد به کابینه را دارا می‌باشد ودر مقابل رئیس دولت (ریس جمهور) نیز حق دارد پارلمان را منحل کند. در این نظام قوه قضا از استقلال معین برخوردار است. بناً در نظام پارلمانی تفکيک نسبی قوا حاکم است و قدرت مطلق را نه پارلمان به‌عنوان مرجع مشروعیت بخش و نه قوه‌ی اجراییه دارد.

 نظام مختلط

 در نظام حکومتی مختلط (نیمه پارلمانی- نیمه ریاستی)، آمیزه‌ای از نظام‌های ریاستی و پارلمانی است. در این‌گونه نظام؛ رییس جمهور که عالی‌ترین مقام کشور است و در انتخابات مستقیم مردم برگزیده می‌شود؛ دارای صلاحیت‌های گسترده نسبت به نخست وزیر برگزیده شده از سوی پارلمان می‌باشد؛ اما نخست وزیر که به پیشنهاد ریس جمهور از میان اکثریت پارلمانی موظف و.کسب رأی اعتماد پارلمان انتخاب می‌شود نه فقط در برابر پارلمان بلکه در برابر رییس جمهور نیز مسئول و پاسخگو می‌باشد.

 در نظام مختلط؛ همکاری قوه مقننه و قوه اجراییه از الزامات اساسی می‌باشد، قوه اجراییه از حقوق مشارکت در امور قانون‌گذاری؛ حضور در پارلمان و تدوین آیین نامه‌ها برخوردار است و در مقابل. قوه مقننه نیز از حق نظارت کامل به‌مثابه تمثیل کننده بخش از حاکمیت ملی بر قوه ء اجراییه؛ استجواب؛ استیضاح و عزل اعضای کابینه و ساقط ساختن حکومت؛ تصویب بودجه، حق نظارت، حق تحقیق و بررسی در امور اجرایی و حق مشارکت در امور اجراییه برخوردار است.

 هر چند که انتخاب از میان سه نوع نظام؛ بر مبینای ویژه‌گی های و متناسب به سطح توسعه سیاسی و فرایند استقرار دموکراسی صورت می‌گیرد و به‌طور کل هیچ‌یکی از این نظام‌های حکومتی ناکارآمد گفته شده نمی‌تواند و کارآمدی و ناکارآیی آن به سرشت قدرت و حاکمیت و مجریان نظام منوط و مشروط است.

 و به نظر من گزینه مناسب برای کشور ما «نظام مختلط ریاستی - پارلمانی» می‌باشد