به از صانع به گیتی مقبلی نیست                      ز کسب دست بهتر حاصلی نیست

ناصرخسرو بلخی

به اساس پیشنهاد هیأت رهبری شورای مرکزی اتحادیه ملی پیشه‌وران افغانستان و تأیید کمیته اقتصادی و تصویب شورای وزیران جمهوری اسلامی افغانستان به خاطر حمایت، احیا و انکشاف صنایع‌دستی، همبستگی با پیشه‌وران و صنعت‌کاران کشور روز بیستم جوزا (دهم جون)، روز جهانی صنایع‌دستی افغانستان تجلیل به عمل می‌آید.

افغانستان نظر به موقعیت جغرافیایی خود پرورشگاه تمدن­ کشورهای یونان، چین، هند باستان، اعراب و مصریان بوده از همین لحاظ این سرزمین سه هزار سال قبل از میلادی آبیاری، زراعت پیشرفت و دارای شهرهای بزرگ و پرنفوس بود، دو هزار سال قبل از میلاد صنایع‌دستی، مسکوکات، طب، نجوم، نساجی، فلزکاری، در این کشور وجود داشت که نمایندگی از سطح بلند پیشه­وری زمان را می‌نمود صنایع افغانستان در زمان تیموریان، غزنویان، باختریان، کوشانیان رونق بیشتر پیدا کرده بود تمدن­های ساسانیان، تیموریان، مغولیان، هند، هندبرتانوی، کوشانیان، چین، سمرقند در توسعه افغانستان جایگاه خویش را داشت.

در رابطه به تاریخ چه صنایع‌دستی که بخش­های در زندگی، بافت فرش­ها، قالین، گلیم، سترنجی، پتو، لنگی، جاکت، جوراب، دستکش، فلزات، تولیدات مسی، شیشه سازی، حجاری، نجاری، موبل و فرنیچر، سرامیک، سفالی، نساجی، معماری، حکاکی، زرگری، لباس دوزی، خامک دوزی، چرم و پوستین دوزی، آهنگری، ریختگری، مسگری، حلبی سازی، تولیدات صنایع ظریفه، کندن کاری و غیره را در بر می‌گیرد در زمان‌های مختلف و ولایات مختلف کارهای مناسب در این بخش‌ها صورت گرفته و پیشه­وران ما با تولیدات فوق‌الذکر غرض رشد، تقویه و توسعه اقتصاد ملی و معرفی فرهنگ پر افتخار کشور کارهای پرافتخار را انجام داده از خود کارنامه­های بجا گذاشته­اند. نظریات آگاهان امور را خدمت خوانندگان گرامی یادآور می‌شوم در قدم نخست قابل‌یادآوری میدانیم صنایع از جمله صنایع‌دستی هنری ا­ست که هویت ملت­ها که خدمات را در این رابطه انجام داده­اند معرفی می‌نمایند. حضرت محمد (ص) کسبه کاران را دوست خداوند (ج) خوانده است.

خانم گالینه پوکاچینکوا محقق روسی در سال ۱۹۶۳ صنایع افغانستان را به سه مرحله تاریخ تقسیم نموده عبارت از دوره باختر، دوره قرون وسطی و دوره درخشان هرات ولایت افغانستان که نظر به موقعیت جغرافیایی خویش مرکز تمدن­های بشری و توقف­گاه­های راه ابریشم بوده است ابراز نموده. در رابطه به صنعت معماری و صنعت ضرب سکه و مجسمه‌سازی صنایع ظریفه، حکاکی، سنگتراشی، کشاورزی،کاشی‌کاری، نقاشی، گنبدسازی، مدارس، قلعه ارگ، راه‌سازی و غیره در زمان‌های کوشانی­ها، تیموریان و سایر دولت قرون وسطی، کارهای با افتخاری صورت گرفته و آریایی­ها از ناحیه انجام این کارهای بزرگ شهرت جهانی را کسب نموده بودند.

صنایع در زمان کوشانی­ها انکشاف زیاد نمود آثاری که از طلا تبه و آی خانم در سال ۱۳۵۸ به دست آمده بنام گنج باختر شهرت دارد و امروز در بزرگ‌ترین شهرهای امریکا و سایر کشورهای غربی به نمایش گذاشته شده است در عهد غزنویان صنایع‌دستی به عالی­ترین مدارج خویش رسیده بود و امپراطوری سلطان محمود غزنوی به مرکز علم و صنعت منطقه مبدل گردیده بود. در عصر احمدشاه بابا خواجه قاسم، شاه نظر و حسن خان از توپ سازان و آهنگران بزرگ زمان خویش بودند توپ های زمزمه خصم افگن، زیزنگ، زلزله از آثار صنایع‌دستی آن‌ها بوده، اعلاحضرت تیمور شاه محله و بازار آهنگران را در حصه دروازه لاهوری در جوار شاهی کابل معین کرد و برای پاینده محمدخان صافی و زیردستان او زمین بخشید تا برای خود آبادی منازل و دکاکین اعمار نمایند. پسران استاد پاینده محمدخان صافی هر یک علی‌خان و محمدامین خان که نواسه تره باز محمد خان صافی بودند و صنعت اسلحه‌سازی را از نیاکان خویش آموخته بودند دستگاه اسلحه‌سازی را در جنگ افغان و انگلیس از روی احتیاط از حصه دروازه لاهوری شهر کابل که در معرض هجوم متجاوزین قرار داشت به علاقه ده سبز انتقال داده بعد از انجام وقایع متذکره آن را دوباره به شهر کابل انتقال داده از جانب عبدالرحمن خان به رتبه نگرانی کارخانه اسلحه‌سازی مقرر گردید. آثار عصر غوریان منار جام غور می‌باشد گمان میرود که این منار برج پیروزی شهر فیروز کوه پایتخت سلسله غوریان باشد. منار متذکره ۶۵ متر ارتفاع و متشکل از قاعده هشت ضلعی بوده است. مسجد بزرگ هرات از دوره های غوریان بود. شهر ضحاک، غلغله، مناردولت آباد در شمال ولایت بلخ نیز مربوط به دوره غوری­ها می‌باشد مسجد جامع گوهرشاد در هرات در دوره تیموریان ساخته‌شده کاشی‌کاری شده خواجه ابونصر پارسا در ولایت و مدرسه سید سبحان قلی خان تحت رستم سمنگان مسجد نه گنبده حاجی پیاده یا نو بهارستان که در نیمه سده نهم میلادی به سبک سامانی بنا شده بود از نخستین بناهای اسلامی در افغانستان محسوب می‌شود.

ارزشمندترین دوره غزنویان بر علاوه تعداد زیاد مساجد، بناهای بزرگ که حالا در امان نمانده دو منار بلند بوده قصر مسعود سوم که توسط بهرام شاه اعمار گردیده بود از ابتکارات دوره غزنویان محسوب می‌شود آرامگاه های شخصیت های مشهور غزنی از جمله مقبره سبکتگین مقبره شاه شهید، آرامگاه سلطان محمود غزنوی و غیره از جمله ارزشمندترین دستاوردهای دوره غزنویان محسوب می‌شود.

لشکرگاه یا لشکر بازار در عصر غزنویان و ما بعد از آن مجموعه از قصرها، مساجد، بناها، بازارها، کارگاه­های صنعتی و هنری را در خود جا داده بود. قلعه اختیارالدین متعلق به سده پانزدهم میلادی و مسجد جامع نمونه برجسته از تزئینات اسلامی می‌باشد. شش منار ظریف که مربوط به سده چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم تیموریان می‌باشد. شمار زیاد زیارتگاه از جمله زیارت حضرت علی (ع) ارزشمندترین معماری اسلامی شهر مزارشریف است که در دوران سلطان حسین بایقرا بنا شده است امکان دارد مربوط به عصر غزنویان باشد. ولسوالی استالف که در تولیدات صنایع‌دستی از جمله پوستین، چرم دوزی، سفالی شهرت خوبی دارد طی قرن های گذشته در تولید سفالی، کاشی، پوستین، بافت، کندنکاری چوب، موبل و فرنیچر از شهرت خوب برخوردار بود. نجاری و آثار کندنکاری ارگ به واسطه سید محمدخان نجارباشی و محمد شریف خان در زمان امیر عبدالرحمن ساخته‌شده است.

زنان با افتخار ولایات هرات، کندز، بدخشان، بغلان، بلخ، جوزجان، فاریاب، سمنگان، آقچه اندخوی با بافت انواع قالین­ها، گلیم کشور و مردم ما را به حیث یک مردم بافرهنگ در جهان معرفی نموده­اند، آثار گران‌بهای هرات، بقایای بلخ کهن، آثار بی‌نظیر بامیان، نمایندگی از داشتن استعداد عالی، خلاقیت پیشه­وران و صنعت‌کار ما می‌نماید.

پیشه­وران نظر به مقام والایی که از ناحیه تولیدات خویش در جامعه پیدا کرده بودند در هر زمان مورد توجه شاهان و مسئولین بلندپایه دولت­ها نیز قرار داشتند. در زمان امیر شیرعلی اولین پادشاه تولیدات کشاورزی و صنایع رشد نموده بود. ساختن توپ های بزرگ استحکام قلعه ماشین دار، تفنگ های سه صد و سه، بور تفنگ بغل پر دوازده تکه، پنج تکه، جاغه دار، دو میله، شکاری، خنجر، کارد، چاقو، باروت، کارتوس پتاقی، توپ و تفنگ فیوز برنجی و چوبی در کارخانه توپ ریزی و باروت سازی کابل ساخته می‌شد. در زمان عبدالرحمن خان و حبیب‌الله خان کارخانه چرمگری به سرپرستی یک تن انگلیسی ایجاد گردید. فابریکه متذکره بوت مورد ضرورت را برای اردوی افغانستان تهیه و به بازارهای کابل نیز عرضه می‌نمود. در سال ۱۹۱۳ کارخانه پشمینه بافی کابل به قوای پنجصد اسب بخار بنیاد گذاشته شد به تولید آغاز و برای پنجاه هزار سرباز تکه دریشی تولید می‌کرد و به بازار نیز عرضه می‌نمود. برای نخستین بار در کارخانه حربی کابل باروت بی دود تولید شد اعمار ارگ ریاست جمهوری و ترمیم جاده‌ها روی دست گرفته شد. شاه امان‌الله که یک شخص ریفورم طلب بود به خاطر رشد و ترقی و عملی شدن ریفورم ها قوانین را تصویب نمود. در سال ۱۹۲۲ قانون تشویق صنایع به تصویب رسید، برای رشد تولیدات قانون تقاعد وضع گردید. در این دوره ملکیت خصوصی توسعه یافت. به نسبت لغو گمرکات متعدد داخلی روند گسترش سرمایه‌گذاری تسریع گردید. برای کارخانه‌های باروت سازی چرمگری، سمنت تولید گوگرد انرژی برق داده شد. کارخانه‌های ترمیم موتر، صابون‌سازی، عطریات، نختابی، پارچه‌بافی، نجاری، یخ سازی، پنبه، روغن‌کشی در ولایات کندهار، مزارشریف و هرات تأسیس گردید. به‌منظور رشد تولیدات داخلی استفاده از تکه‌های داخل کشور برای کارمندان دولت اجباری گردید. امان‌الله خان تلاش داشت صنایع داخلی را در مقابل صنایع خارجی حمایت و تقویت نماید از این لحاظ مستهلکین را تشویق و وادار به خریداری تولیدات داخلی می‌نمود تا بتوانند مارکیت‌های وارداتی را به مارکیت‌های صادراتی مبدل نماید و نمایشگاه دایمی صنایع‌دستی را در شهر کابل ایجاد مواد و ماشین‌آلات مورد ضرورت تولیدات داخلی از جمله صنایع پیشه‌وری را از پرداخت مالیات و محصولات گمرکی برای ده سال معاف نموده بود. شخص امان‌الله در جنازه رضابیگ اولین باروت ساز سفید متخصص ترکی اشتراک نمود. ساختمان قصر دارالمان، تاق ظفر پغمان و غیره از ساختمآن‌های همان دوره می‌باشد. در زمان نادر خان به صنایع توجه لازم صورت نگرفت و در زمان ظاهر شاه صنایع پیشرفت نمود.

در آن زمان شاهراه نسبتاً پیشرفته و پنجهزار و دو صد دستگاه مؤسسات صنایع کوچک و فابریکات بزرگ ایجاد گردید. سالانه صدها هزار تن میوه تازه خشک، ده‌ها هزار مترمربع قالین، گلیم، سترنجی، پخته، پوست قره قل، صنایع ظریفه، پوستین، زرگری، حکاکی، لباس، لباس های چرمی، دستکش، جوراب، جاکت، خامک دوزی، لباس های افغانی، دستکول، بکس‌های چرمی و غیره به کشورهای منطقه و جهان صادر می‌گردید بازارهای کوچه مرغ، چهارراهی جاده ولایت، بازار ولسوالی استالف به مراکز صنعت دستی شهرت پیدا کرده بودند روزانه صدها تن از جهانگردان که بنام توریست یاد می‌شدند از بازارهای متذکره لباس های مورد نیاز خویش را خریداری می‌نمودند. نباید نقش محمد داوود خان را در پیشرفت­ها که زمانی من‌حیث نخست‌وزیر وظیفه انجام می‌داد فراموش کرد. ایجاد پارک صنایع‌دستی در ساحه پلچرخی یک مثال آن می‌باشد.

در زمان زمامداری محمد داوود و حاکمیت ح. د. خ. ا و حزب وطن تصامیم عمده و حیات‌بخش برای حمایت از تولیدات داخلی اتخاذ گردید. معافیت از مالیات محصولات مواد و ماشین‌آلات و صادرات صنایع‌دستی در مارکیت‌های جهان توزیع زمین، برق، جلوگیری از اجناس و موادی که در داخل کشور تولید و خواست‌های هموطنان ما را مرفوع می‌نمود. تمام مؤسسات تولیدی، خدماتی، تجارتی از جمله کارخانه جنگلک، افغان ترکانی، نساجی‌ها، پشمینه بافی، شرکت تعاونی دوستی افغان، کارت فابریکه‌های تولید سمنت به قیمت مناسب موادخام را در اختیار پیشه‌وران قرار می‌دادند روزانه بیش از ده هزار لیتر تیل، هزاران تن شکر برای قنادان، کلچه پزان، یک صد و بیست تن آرد و ده‌ها هزار لیتر تیل به قیمت دولتی، برای اتحادیه خبازان شهر کابل به قیمت دولتی توزیع می‌گردید.

غرض معرفی تولیدات داخلی نمایشگاه­ها در داخل و خارج کشور تدویر از همین لحاظ بود که چهل فیصد عاید ناخالص ملی در آن زمان از طریق فروش و بازاریابی صنایع‌دستی بوجود می‌آمد. یک مغازه بزرگ به خاطر فروش تولیدات داخلی توسط شرکت صنایع‌دستی در مرکز مسکو ایجاد گردیده بود زنان و مردان با افتخار کشور ما با تولید صنایع‌دستی در همه عرصه‌ها محل، ولسوالی، ولایات توانستند کشور خویش را من‌حیث یک کشور دارای فرهنگ عالی و دستاوردهای عظیم در جهان معرفی نمایند از همین لحاظ است نیاکان و مردم با سپاس ما که به خاطر ارج گذاری به مقام والای پیشه­ور با وجودی که اهل حرفه به نسبت تشدید شدن جنگ‌های قدرت‌طلبی بیش از دو دهه می‌شود از محل تولیدات اسبق خویش کوچیده پراکنده شده‌اند هنوز هم محلات را بنام پیشه‌وران نامگذاری شده بود به احترام یاد نموده که می‌توان نامهای کوچه‌های سنگتراشی، آهنگری، قلعه جوراب‌باف های شهرآرا، کلالی دهمزنگ، قلعه نجارها، کوچه شمع ریزها، پوستین‌دوزان، سراجی، بوریابافی، چتگری، کوچه قنادی، مسگرها، تنور سازی، شالبافان و ده‌ها کوچه‌های دیگر در شهر کابل به خاطر داریم، نامهای چتگری، مسگری و چرمگری در مزارشریف، عطار خانه در میمنه، چرمگرخانه در اندخوی زرگران، خراطان، چرمگران در شبرغان، قرآ کلالی، پوستین‌دوزان، مشهور به خواجه میرک، کارکردی قلعه نجارها، سلمانی­ها، باغ آهنگران، قلعه زرگران زرگری باغ شیخ، چرمگری در ولسوالی استالف و ده‌ها نظیر آن در ولایات و ولسوالی کشور بجا مانده است.

از زمان‌های قدیم در میان پیشه­وران و اهل حرفه میهن ما شخصیت­هایی وجود داشت که در سیاست و مبارزات آزادیخواهی شرکت و شهرت داشته­اند که می‌توان از نامهای کاوه آهنگر این مبارز نامدار ضد استبداد و یعقوب لیث صفار و هزاران تن دیگر یادآوری نمود. لنگر خان کاکه در زمان جنگ دوم افغان و انگلیس در ساحه استالف برای مجاهدین وقت باروت تولید می‌کرد. شهباز خان چرمگر در جنگ افغان و انگلیس اشتراک داشت شمشیر آزادی را شخصی امان‌الله خان به وی تفویض نمود. به نسبت حمایت پیشه‌وران از مبارزین آزادیخواه بعد از به قدرت رسیدن دوباره امیر دوست محمدخان شهر غزنی و بازار استالف آتش زده شد و به مخروبه مبدل گردیدند. بنا بر نیازمندی وقت در سال ۱۳۵۸ اتحادیه‌های صنفی افغانستان با تشکل کارگران کارکنان و پیشه‌وران عرض وجود نمود که اتحادیه پیشه‌وران جز آن فعالیت می‌نمود و بنا بر خصلت کاری و تقاضای اصناف و پیشه‌وران سراسر کشور اتحادیه پیشه‌وران از جنب اتحادیه‌های صنفی افغانستان که عمدتاً کارگران و کارکنان کشور را احتوا می‌نمود مجزا گردید و اولین کنگره اتحادیه پیشه‌وران افغانستان را  که در حیات اجتماعی و اقتصادی اصناف و پیشه‌وران یک رویداد بااهمیت تاریخی محسوب می‌شود به تاریخ نهم میزان ۱۳۶۶ در تالار انستیتیوت پولی تخنیک کابل به اشتراک ششصد و ده تن از حرفه‌های مختلف انتخابی و عده‌ای از رجال ارشد حزبی و دولتی وقت تدویر جریان کار کنگره مدت دو یوم دوام پیدا کرد.

در جریان کار کنگره اساسنامه اتحادیه پیشه­وران تصویب، شورای مرکزی و هیئت اجرائیه در فضای آزاد و دموکراتیک انتخاب، مرحوم رضوان قل تمنا شخصیت برجسته علمی و فرهنگی شناخته‌شده کشور به صفت اولین رئیس، محمدحسن سپاهی، عبدالرسول حبیب زاده و سیف الرحمن شخصیت­های آگاه و صادق که به حیث خدمتکاران مردم شهرت یافته بودند به صفت معاونین اتحادیه ملی پیشه‌وران در فضای آزاد و دموکراتیک انتخاب شدند.

در جریان کار کنگره وظایف عمده و مهم اتحادیه پیشه­وران به مثابه یک سازمان اجتماعی در امر همکاری به‌منظور ارتقای مؤثریت کار، ازدیاد تولید و بهبود کیفیت محصولات، تشخیص اساسات حقوقی، دفاع از منافع اجتماعی، اقتصادی پیشه­وران، طرح‌ریزی گردید. در کنگره نقش پیشه­وران در سهم‌گیری اقتصاد ملی که بیش از چهل فیصد تولیدات ناخالص را تولید می‌نمودند برجسته گردید. از اینکه پیشه­وران در هر زمان یک نیروی تحول پسند و آزادی دوست بوده و می‌باشند تشکل آن‌ها به دور اتحادیه به خاطر پیشرفت و ترقی ضروری پنداشته شد.

فیصله­ های متذکره تا هنوز به مثابه رهنما و محرک نیرومندی برای رشد حرفه­ ها، پیشه­ ها در کشور از اهمیت شایانی برخوردار می‌باشد. در جریان کار کنگره محترم سلطانعلی کشتمند رئیس شورای وزیران وقت در بخشی از صحبت‌هایش گفت وظایف مهم اتحادیه پیشه­وران افغانستان به مثابه یک سازمان تولیدی، اقتصادی و اجتماعی که در اساس داوطلبانه کلیه پیشه­وران انفرادی کارگاه­ های پیشه­ وری و کوپراتیف‌های پیشه­وری تشکیل می‌شود عبارت از همکاری همه‌جانبه به‌منظور ارتقای مؤثریت کار، افزایش تولیدات و بهبود کیفیت محصولات پیشه­وری، مساعدت به اعضای اتحادیه در تأمین موادخام و تجهیزات، تربیت و آموزش کار و بهبود شرایط کار، سازماندهی و تحقق همکاری متقابلاً مفید و مؤثر با وزارت های ذیربط و سایر ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی، کوپراتیف و اجتماعی. تأمین قانونیت کار، بهبود شرایط اجتماعی و معیشتی و ارتقای سطح مهارت مسلکی، فرهنگی، اعضای اتحادیه، رشد هدفمند و داوطلبانه اشکال مختلف کوپراتیفی شدن تولید پیشه­وری. سازماندهی عرضه محصولات در بازارهای داخلی و حمایت از رقابت اموال مشابه به خارجی، دفاع از منافع اجتماعی، اقتصادی و حقوقی پیشه­وران می‌باشد. افزود قابل تذکر است که شورای مرکزی اتحادیه پیشه­وران با وجود آنکه به مثابه ارگان رهبری کننده اتحادیه با حقوق و وظایف ارگان مرکزی اداره دولتی تأسیس می‌گردد، ولی اعضای آن به طور دموکراتیک در کنگره و یا در مجامع عمومی پیشه­وران انفرادی نماینده­گان اعضای جمعی کارگاه­ها و کوپراتیف­ها انتخاب می‌شوند. به‌منظور تأمین همکاری بهتر و متقابلاً مفید پیشه­وران با حکومت رئیس شورای مرکزی اتحادیه پیشه­وران صلاحیت وزیر در ترکیب شورای وزیران برخوردار می‌باشد.

اتحادیه پیشه­وران افغانستان باید با حفظ سنن پسندیده پیشه­وری به مثابه ارگان اجتماعی، دولتی، تولیدی، اقتصادی نقش مؤثری برای جلب و اتحادیه پیشه­وران و کوپراتیفی ساختن تولیدات پیشه­وری و رشد محصولات صنایع‌دستی ایفا نماید و به محل تجمع و مراجعه کلیه پیشه­وران و صنعت‌کاران کشور مبدل گردد. اتحادیه پیشه­وران به مثابه سازمان اجتماعی توده­ای باید تمام آنچه را که میراث غنی و فرهنگی پیشه­وران ما است حفظ نماید و به خاطر ایجاد شرایط بهتر کار برای پیشه­وران بازسازی عرصه کار پیشه­وری و ایجاد روح کار عالی و خلاقیت میان پیشه­وران و صنعتگران کشور تلاش ورزند.

به ادامه آن ملأ روزی قل رئیس اتحادیه قالین بافان و قالین فروشان، تاج محمد نماینده صنف قنادان شهر شبرغان، عادل شاه نماینده خیاطان، محمد ظاهر نماینده مسگران و حلبی‌سازان، پردلی رئیس شورای مرکزی اتحادیه­های صنفی افغانستان، سلطانه امید معاون شورای سراسری زنان وقت افغانستان، سنگین رئیس کمیته اجرائیه جرگه نمایندگان شهر کابل، عبدالخالق نماینده پوستین‌دوزان، فتح محمد سرین معین وزارت صنایع خفیفه و مواد غذایی، محمدحسین نماینده زرگران، نجیب الله مسیر وزیر معادن و صنایع افغانستان، حاجی گل محمد رئیس اتحادیه خبازان، محمدخان جلالر وزیر تجارت، میر امان‌الدین امین معاون شورای وزیران، سید اشرف نماینده سنگتراش­ها، نعیم عسکریار معاون د افغانستان بانک، محمد عالم آهنگر دیدگاه­های خویش در رابطه به نقش اتحادیه در حیات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی پیشه­وران ابراز داشته همکاری همه‌جانبه خویش را به نمایندگی از ادارات، مؤسسات و اتحادیه خویش به خاطر عملی شدن فیصله­های کنگره اعلان نمودند.

در اخیر با ارایه خطاب و پیام به مردم افغانستان و تصویب قطعنامه جلسه اولین کنگره با سرود شادمانی با دعای تأمین صلح سراسری در کشور خاتمه یافت. در بخشی از قطعنامه چنین تذکر به عمل آمده بود اکنون کشور و مردم ما در لحظات حساس و تاریخی قرار دارند، سرنوشت مردم با مشی مصالحه ارتباط مستقیم می‌گیرد، با درک واقعی از وضع کشور و جامعه خاطرنشان می‌سازیم که تمام نیرو و توان خویش را در راه تأمین صلح، آرامش و پیشرفت افغانستان نوین و آینده سعادت بار مردم ما بکار می‌بریم.

بعد از تدویر مؤفقانه کنگره اول مطابق فیصله آن و هیئت اجراییه شورای مرکزی اتحادیه پیشه‌وران کارهای نهایت بزرگ و افتخارآفرین در آن زمان صورت گرفت که چند مثال آن را خدمت خوانندگان گرامی یادآور شوم.

در اکثریت ولایات، شهرها و عده از ولسوالی‌ها جلسه اصناف و پیشه‌وران به اشتراک نماینده‌گان انتخابی آن‌ها دایر فیصله‌های شورای مرکزی را تأیید شورای ولایتی و کمیته اجراییه خویش را در فضای آزاد و دموکراتیک انتخاب نمودند به ادامه آن صدها اتحادیه‌های صنف، کوپراتیف‌های تولیدی، خدماتی، ساختمانی، تهیه و تولید مواد ساختمانی پروسس و صدور میوه، صنایع‌دستی از جمله قالین در زندگی، باقی، شطرنجی، موبل و فرنیچر، حکاکی، زرگری، فلزکاری پروسس پوست قره قل، چرم و پوستین دوزی ایجاد به فعالیت آغاز نمودند. شبرغان به نسبت ایجاد کوپراتیف ها پروسس قره قل در ردیف اول قرار داشت. شهر کابل و ولسوالی استالیف نیز با ایجاد انواع کوپراتیف ها در ردیف دوم قرار گرفته بودند.

رهبری اتحادیه غرض معرفی، رشد و انکشاف و بازاریابی تولیدات داخل نمایشگاه صنایع‌دستی را در داخل و خارج کشور تدویر و ده‌ها تن را در نمایشگاه‌های کشورهای منطقه و اروپا معرفی می‌نمودند. کوپراتیف‌های چرم گری بریکوت و پوستین دوزی ولسوالی استالیف در سال ۱۳۶۷ توانستند در جمله چهل کشور اشتراک کننده در بلغاریا مدال های طلا و دیپلوم های افتخاری هر کدام شان مفتخر گردند.

تمام مؤسسات، شرکت‌ها از جمله افغان کارت شرکت تعاونی دوستی، فابریکه جنگلگ، افغانی ترکانی، نساجی بگرام، گل‌بهار مزارشریف پلخمری، شهر کابل پشمینه باف پلچرخی، کندهار فابریکه‌های سمت غوری جبل‌السراج به قیمت مناسب مواد مورد ضرورت پیشه‌وران را تهیه و در اختیارشان قرار می‌دادند. اتحادیه با جلب همکاری اتاق تجارت و یک عده پیشه‌وران شرکت وارداتی و تجارتی را به سرمایه ده‌ها میلیون افغانی ایجاد. شرکت متذکره مواد مورد ضرورت صنایع‌دستی و استهلاکی را از خارج و در اختیار رهبری اتحادیه و کوپراتیف ها قرار می‌دهد.

کوپراتیف‌های ساختمانی تهیه و تولیدات مواد ساختمانی و کار به نسبت امتیازات از جمله معافیت از پرداخت تضمین و غیره در اکثریت داوطلبی برنده خدمات بزرگ را در بخش‌های انجام می‌دادند. مطابق فیصله شورای وزیران وقت سی فیصد مواد داغمه آهن باب ادارات وزارت خانه بدون داوطلبی به قیمت مناسب در اختیار تخنیک گران موتر و غیره قرار داده می‌باشد. به اساس تقاضات رهبری اتحادیه، شورای وزیران برای قالین بافان در ساحه پلچرخی و برای شطرنجی فروشان در ساحه پروان سوم زمین منظور گردیده بود. ماهوار ده‌ها کانتینر قالین، سترنجی، پوستین، لباس های چرمی، پوست قره قل، صنایع ظریفه سنگی، چوبی، مسی، حکاکی، زرگری، خامک دوزی، لباس های کوچی، جراب، جاکت، دستکش هزاره‌گی به کشورهای منطقه و جهان صادر می‌گردید.

با تأسف بعد از مبدل شدن شهرها و ولایات به مراکز جنگ های قدرت‌طلبی و ثروت‌اندوزی نود فیصد دستاوردهای افتخارات و سرمایه‌های شهروندان کشور از جمله اصناف و پیشه‌وران به باد فنا رفت. اکثریت شهرها، روستاها به مخروبه مبدل گردید اکثریت اصناف و پیشه‌وران ما به خاطر زنده ماندن خود و فرزندان خویش و پیدا کردن یک لقمه نان به کشورهای منطقه و جهان مهاجرت نمودند.

با وجود آن هم در سال ۱۳۷۱ سازمان‌های اجتماعی از جمله اتحادیه پیشه‌وران افغانستان در یک جلسه وسیع مورد تأیید استاذ برهان‌الدین ربانی رییس‌جمهور وقت مورد تأیید قرار گرفت. بنا بر لزوم دید رهبری شورای نظارت و دولت رضوان قل تمنا از پست رهبری اتحادیه سبک دوش و داکتر محمد عزیز مرزی بجای وی انتصاب شد با وجود سعی و تلاش رهبری اتحادیه و عده از روسا به نسبت تشدید شدن جنگ های خونین زمینه برای انجام کارهای تولیدی خدماتی، تجارتی محدود با مسلط شدن طالبان در سال ۱۳۶۶ سازمان‌های اجتماعی از جمله پیشه‌وران منحل گردید. بعد از ایجاد دولت های موقت، انتقالی و انتخابی اصناف و پیشه‌وران از زیر توده‌های خاکستر و مخروبه‌های محلات تولیدی، خدماتی خویش سر بلند کرده به فعالیت آغاز، مطابق تقاضاهای آن‌ها سازمان‌های اجتماعی از جمله پیشه‌وران طی فرمان مقامات ذیصلاح در سال ۱۳۸۰ توانست دوباره به فعالیت های رسمی خویش آغاز نمایند و با امکانات محدود بعد ا انفاذ قانون اساسی و سازمان‌های اجتماعی در سال ۱۳۸۵ دومین کنگره اتحادیه ملی پیشه‌وران به اشتراک فعالانه نمایندگان انتخاباتی شهر کابل و اکثریت ولایات در شهر کابل تدویر گردید.

اشتراک کننده‌گان توانستند در فضای آزاد با آوردن تغییرات در موادات اساسنامه شورای مرکزی کمسیون تفتیش را انتخاب نمایند که مرحوم رضوان قل تمنا بار دیگر به حیث رئیس شورای مرکزی انتخاب و مرحوم داکتر مرزی نسبت که کمتر رأی به دست آورده بود پیروزی تمنا را تبریک گفت.

شورای مرکزی در اولین اجلاس خویش محترم محمدحسن سپاهی را به صفت معاون انتخاب نمود. پس از تدویر کنگره اتحادیه دو وظیفه مبرم را در مقابل خود قرار داد:

۱.دفاع از منافع صنفی

۲.ارائه خدمات برای پیشه‌وران

بعد از تدویر کنگره دوم تا تدویر کنگره سوم پنجاه و چهار هزار اصناف و پیشه‌وران در رشته‌های ترمیم، تولید و خدمات در ۵۹۲ اتحادیه در اکثریت ولایات عضویت یافته اتحادیه توانست موقعیت خود را به حیث یگانه سازمان سرتاسری مدافع تشبثات کوچک در جامعه تثبیت نماید و بر مبنای این حضور بود که در سال ۱۳۸۹ عضویت کمیته اقتصادی شورای وزیران و در سال ۱۳۸۷ عضویت اتاق تجارت و صنایع افغانستان را کسب نماید و طبق فرمان حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین کمیته حل و مشکلات پیشه‌وران متشکل از وزارت های تجارت و صنایع، مالیه، شاروالی، ارگان‌های محل تحت ریاست وزارت اقتصاد ایجاد گردید. برای این کمیته پلان تدابیر برای رشد و انکشاف فعالیت های پیشه‌وری تدوین گردید.

برای نخستین بار روز جهانی صنایع‌دستی و روز ملی پیشه‌وران به تاریخ ۲۰ جوزای سال ۱۳۹۰ تجلیل گردید. این روز به پیشنهاد شورای مرکزی و تأیید کمیته اقتصادی از طرف شورای وزیران منظور گردید. رهبری اتحادیه نقش مهم در امر دادخواهی اصناف در زمینه تغییر قانون مالیه و جلوگیری از افزایش مالیه در سال ۱۳۹۰ ایجاد کمیته برای تدوین مقرره کرایه، کاهش تکس لوایح تجارتی اصناف، کاهش نقش دولت در کنترل قیم حل و فصل صدها مشکلات پیشه­وران با ارگان‌های دولتی و اشخاص داشته.

شعبه تغییر و تکنالوژی اتحادیه در تغییر سیستم سوخت خبازی‌ها، هوتل‌ها، رستورانت‌ها، انکشاف فلتر از بین بردن دود حمام‌ها با سوخت زغال سنگ، تنظیم مغازه‌های قصابی خبازی، سبزی فروشی‌ها در امر رعایت نورم‌های بهداشت و محیط‌زیست سهم فعال گرفته است.

رهبری اتحادیه به همکاری مؤسسات اسمیت، GIZ، اتاق تجارت و صنایع در تدویر نمایشگاه‌های محصولات پیشه‌وری و اعزام ده‌ها تن پیشه‌وران در نمایشگاه‌های کشور هندوستان، چین، ایران، تاجکستان و ترکیه نقش موثری را انجام داده، برای اولین بار نمایشگاه موبل و فرنیچر و جشنواره محصولات داخلی در سال ۱۳۸۹ که در نوع خود بی‌سابقه بود به اشتراک پیشه‌وران اکثریت ولایات در شهر کابل تدویر گردید که نتایج مثبت را در پی داشت.

سومین کنگره اتحادیه ملی پیشه­وران به تاریخ ۱۴/۲/۱۳۹۱ خورشیدی در هوتل کابل واقع مکروریان دوم شهر کابل به اشتراک دو صد و پنج تن نماینده انتخابی شوراهای ولایتی و شهر کابل و تعدادی از پیشه­وران فعالان و مسئولین بلندپایه مقامات دولتی، سازمان‌های اجتماعی دعوت شده در فضای آزاد و دموکراتیک با تلاوت قرانکریم آغاز یافت. بعد از آن پیام استاد کریم خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری پیشین توسط مشاور اقتصادی اداره متذکره قرائت شد. در جریان کار کنگره بعد از گزارش‌ها صحبت های رؤسا، نماینده شوراهای ولایتی شهر کابل، ادارات ذیربط تصامیم لازم به خاطر تعدیل بعضی از موادات اساسنامه و تصویب پلان پنج ساله غرض همکاری‌های جدید برای انکشاف صنایع کوچک پیشه­وری، اصلاحات در اداره، راه­های توسعه شبکه سازمانی، ارتقای مهارت­ها و ظرفیت‌سازی و اشکال بهتر و منابع در آن انعکاس داده شده بود به تصویب رسید. در اخیر محمدحسن سپاهی به حیث رئیس و همتی در پست معاون شورای مرکزی در فضای آزاد و دموکراتیک انتخاب، طبق تصویب اساسنامه رؤسای شورای ولایتی شهر کابل و پانزده تن نخبگان به اتفاق آراء به صفت اعضای شورای مرکزی انتخاب علاوتاً پنج تن به صفت عضو کمسیون تفتیش نیز انتخاب گردیدند.

بعد از ختم کار کنگره شورای مرکزی پانزده تن از اعضای شورای متذکره را به صفت هیئت اجرائیه در فضای آزاد و دموکراتیک انتخاب نمود. در پرتو فیصله­های کنگره تا الحال کارهایی که صورت گرفته از این قرار است: رهبری اتحادیه در تدوین طرح قانون کنترول و مصئونیت غذایی، قانون شاروالی­ها، قانون کوپراتیف­ها، استراتیژی انکشاف ملی اقتصادی، پالیسی صنایع، پالیسی سازی رسمی قانون محافل عروسی، قانون تغذیه و قانون تجارت و صنایع و آجندای ملی سهم فعال گرفته است.

دیدگاه­ها و نظریات پیشه­وران در اسناد مذکور منعکس گردیده، رهبری در تنظیم لایحه محصولات عادلانه، خدمات شهری شاروالی­ها، مربوط به اصناف من‌جمله محصول مناسب لوحه­های اشتهاری اصناف، لایحه جواز صنفی سهم فعالانه گرفته است. به اساس تقاضای رهبری به خاطر حل مشکلات پیشه­وران ناشی از عدم موجودیت قانون و مقرره واحد کرایه دکان‌های دولتی کمیته اقتصادی شورای وزیران کمسیونی را مؤظف نمود. بعد از کنگره سوم تا ۲۰ ثور ۱۳۹۴ (۹۷۲۰۰) تن اعضا پیشه­ وری در رشته­های تولید، ترمیم خدمات، (۹۱۲) اتحادیه در اکثر ولایات و ولسوالی‌ها عضویت یافته‌اند.

برای اولین بار نمایشگاه محصولات ناب محلی به اشتراک صدها تن از پیشه­وران ولایات و شهر کابل دومین جشنواره تولیدات پیشه­وران به اشتراک یک صد تن پیشه­وران به همکاری اداره مصئون افغانستان یعنی MEDA در باغ بابر برای اولین بار نمایشگاه گل و نهال‌های زینتی در پارک شهرنو کابل به اشتراک صدها تن مؤالدین گل و نهال‌های زینتی و اولین نمایشگاه ملی صنایع چرمی از تاریخ ۲۷-۲۹ اسد ۱۳۹۲ به پیشواز روز ۲۸ اسد و نود و چهارمین سالگرد استقلال افغانستان به اشتراک صدها تن از اصناف و پیشه­وران شهر و ولایات کشور به خاطر معرفی تولیدات داخلی کشور دایر گردید. در این نمایشگاه­ها بر علاوه معرفی تولیدات داخلی که ده­ها هزار تن از هموطنان و مهمانان خارجی دیدن نمودند پیشه­وران توانستند به قیمت میلیون‌ها افغانی اجناس تولیدی خویش را به فروش برسانند و ده­ها تن اجناس و پیشه­وران شهر کابل ،ولایات هرات، تخار، کندز، بدخشان غرض اشتراک به نمایشگاه­های مسکو، دوبی، تاجکستان، ایران معرفی شده­اند.

برای اولین بار پیشه­وران در همکاری با شاروالی، فدراسیون زنان تجارت پیشه، ابتکار سازماندهی سی و یک تن پیشه­وران برتر انتخاب، جوایز باارزشی برایشان توزیع گردید. رهبری اتحادیه، غرض بهتر شدن محیط‌زیست و رفع آلودگی هوا در شهر کابل و سایر شهرها با غرس صدها هزار نهال و کارهای حشر سهم فعال گرفته است.

به خاطر بلند بردن آگاهی و مهارت های مسلکی و بهداشتی کورس‌های آرایشگری دایر، یک هزار و شش صد و نه تن بعد از سپری کورس‌های متذکره تصدیق‌نامه به دست آورده‌اند. برای بیش از سه هزار مالکین قصابی­ها، حمام­ها و خبازی­ها، هوتل‌ها، کورس‌های آموزشی و بهداشتی دایر شده است. اعمار و افتتاح اولین کشتارگاه بهداشتی در شهر کابل، کنفرانس­های چالش مالیاتی، دسترسی به قرضه و زمین به اشتراک صدها تن اصناف و پیشه­وران شهر کابل و ولایات و سهم­گیری فعالانه ادارات و وزارت­های سکتوری دایر گردید. برای صدها تن از پیشتازان کار اصناف و پیشه­وران شهر کابل و ولایات تقدیرنامه­ها تفویض و در سال ۱۳۹۳ یکبار دیگر از پیشه­وران تقدیر به عمل آمد.

مساعی مشترک با اداره شاروالی کابل در احداث سرک­های مارکیت میوه، جلب یک صد ماشین مکسر، مخلوط کن خمیر، سی و پنج پایه ماشین‌آلات تصفیه گاز توسط اتحادیه پیشه­وران ولایت هرات به همکاری مؤسسه GIZ، اخذ ویزه برای هزاران تن پیشه­وران غرض سفر به کشورهای ایران، تاجکستان، جلب ده­ها قلم اجناس و ماشین‌آلات توسط هیئت شوراهای ولایتی، تخار، بدخشان، کندز، سمنگان به کمک GIZ، تدویر ورکشاپ­های آموزشی و علمی تحت عنوان بازاریابی، استندرد و پروپوزل نویسی، مدیریت، ایجاد مغازه و توزیع دوکان برای اتحادیه بوت دوزان شهر کابل، طرح و ترتیب کتاب آرایشگری، طرح و ترتیب و نشر و پخش شعارها، و استن به خاطر بلند بردن آگاهی، نشر و پخش ده­ها هزار مجله پیشه­ور خبرنامه، معرفی پیشه­وران صادق و ورزیده از طریق وسایل اطلاعات جمعی ملاقات با داکتر عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه احمد ضیاء مسعود نماینده فوق‌العاده رییس‌جمهور در امور اصلاحات و حکومت‌داری خوب، کنفرانس مطبوعاتی به اشتراک معاون اتاق تجارت و صنایع افغانستان در مقر اتاق متذکره به خاطر حل چالش های مالیاتی صورت گرفت.

هم  چنان مظاهره مسالمت‌آمیز به تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۹۳ زیر عنوان "سیستم موجود مالیاتی فساد بر انگیز است و قابل‌قبول نیست" به اشتراک ده‌ها هزار تن اصناف و پیشه‌وران در پارک شهر نو راه‌اندازی شد. اشتراک کننده در پارک شهر نو از زیاد دکاکین خویش را به رسم اعتراض مسدود و تا چهارراهی پشتونستان وات راه‌اندازی نمودند. هیئت رهبری یک هزار و سه صد تن از شاگردان را غرض کسب دروس نظری به معینیت تعلیمات تخنیکی و مسلکی وزارت معارف معرفی نموده است.

با وجود تقاضاها، طرح‌ها و پیشنهاد‌های هیئت رهبری اتحادیه ملی پیشه‌وران افغانستان مسئولین مقامات ذیصلاح طی چهارده سال گذشته بجای حمایت از تولیدات خارجی زمینه فعالیت خصمانه مافیای اقتصادی، زورمندان، عاملین فساد و کمپرادورها و حامیان خارجی‌شان زیر نام بازار آزاد مساعد ساختند که لیلام نمودن هزاران دستگاه‌های دولتی، مختلط به نرخ کاه ماش زیر نام خصوصی سازی تورید اجناس و مواد بی کیفیت، کم کیفیت، تجملی، غیر ضروری یا اجناس و موادیکه در داخل کشور تولید خواست‌های هموطنان ما را مرفوع می‌نمود. عدم تصویب و تطبیق قانون جلوگیری از انحصار، احتکار نبود خریداری اجناس و مواد مورد ضرورت ارگان‌های داخلی و خارجی از تولیدات داخلی، عدم توجه به احیا و ایجاد دستگاه‌های پروسس مواد غذایی پیشه‌وری، گدام‌های ذخیره، هنگرها، شرکت‌های میکانیزه زراعتی در ولایات و ولسوالی غیرفعال ساختن بانک های انکشاف زراعتی، رهنی و تعمیراتی، صنعتی شرکت توزیع کود کیمیاوی و ادویه زراعتی، عدم توجه به بازاریابی در مارکیت‌های داخل و خارج کشور، حل نکردن مشکلات ترانزیتی با کشورهای همسایه از جمله تاجکستان، ازبکستان، قرغزستان، عدم توجه به تقویه جنبش کوپراتیف در کشور، عدم جلوگیری از چاپ و نشر بانک نوت‌های جعلی افغانی در خارج کشور، فرار سرمایه، فرار مغزها، بی‌ثبات شدن پول افغانی، عدم تثبیت مالیات عادلانه، کرایه مارکیت‌های تولیدی تجارتی، خدماتی محصولات گمرکی از عواملی اند که سبب ورشکست شدن تولیدات داخلی از جمله صنایع‌دستی در کشور گردیده کشور ما را من‌حیث بازار مصرفی، و تهیه‌کننده موادخام برای کشورهای منطقه و جهان مبدل ساخته است.

ثمره آن مهاجر شدن میلیون‌ها تن کارگران و کارمندان ماهر آن‌ها به کشورهای منطقه و جهان که هزاران تن آن‌ها قربانی هوس‌های قاچاقبران انسان شده‌اند که ده‌ها هزار تن آن‌ها در کشورهای جهان در حال بی سرنوشتی قرار داشته، شب و روز خویش را در زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم در جاهای بسیار خراب سپری می‌نمایند. هزاران تن در کشور ایران زندانی بوده صدها تن آن‌ها محکوم به مرگ شده‌اند.

بیش از شش میلیون تن هنوز هم در کشورهای ایران و پاکستان به نسبت مشکلات بیکاری پناهنده شده، بیش از چهل فیصد مردم در زیر خط فقر زیست می‌نمایند. صدها هزار تن به نسبت مشکلات اقتصادی به مخالفین مسلح و مافیای مواد مخدر پیوسته‌اند. قریب یک و نیم میلیون تن به مواد مخدر مبتلا شده، قریب هفتاد فیصد به نسبت تشدید شدن جنگ‌های خونین و مشکلات اقتصادی و هوای آلوده، عدم دسترسی به تداوی مجانی، آب های آشامیدنی به امراض های فزیکی و روانی مبتلا شده‌اند.

به باور آگاهان بزرگ‌ترین عوامل گسترده جنگ‌های خونین بر علاوه مداخلات صریح اداره استخباراتی کشورهای منطقه در امور داخل کشور، گسترش فقر و بیکاری می‌باشد. این کار سبب رشد فعالیت های هراس افگنی، تروریستی، اختطاف، سرقت های مسلحانه در کشور گردیده و برای باشنده‌گان زمین جنت نشان ما را به جهنم مبدل ساخته است. فریاد مردم از ناحیه دشواری‌ها و مشکلات اقتصادی به آسمان‌ها بلند شده.

خلاصه اینکه صدور فرمان اشرف غنی در رابطه به خریداری از تولیدات داخلی با امتیازات پانزده فیصد یک امیدواری‌ها را به وجود آورده به باور ما زمانی می‌توانیم که زمینه کاهش دشواری‌های فوق را در کشور مساعد سازیم با عمل شدن فرمان فوق ذکر و سایر پیشنهاد‌ها شورای مرکزی اتحادیه ملی پیشه‌وران اداره صنعت‌کاران و سایر نهادهای ذیربط مقامات ذیصلاح تن دهند زیرا که بدون حمایت از تولیدات داخل از جمله تثبیت مالیات عادلانه، صلح واقعی در کشور تأمین نمی‌گردد زیرا که بزرگ‌ترین عوامل ناامنی‌ها گسترش فقر، بیکاری، بی‌سوادی در کشور می‌باشد.

۱۰ جوزا ۱۳۹۴

 

۱. اولین رئیس شورای مرکزی اتحادیه ملی پیشه­وران افغانستان، مرحوم رضوان قل (تمنا) ۱۳۴۴ – ۱۳۷۵

بار دوم از سال ۱۳۸۱ - ۱۳۹۱